Кесими тренеримча бийик класслы болургъады муратым

  Жаболаны Музафарны къызы Марина тхэквондо ИТФ-дан Россейни  спортуну устасыды. 1997, 1998 эмда 2003 жыллада Шимал Кавказны биринчиликлеринде уллу жетишимлеге жетгенди. Андан сора, Шотландияда жаш тёлюню арасында бардырылгъан европалы эришиуледе хорлагъанды, Россейни бир ненча чемпионатларында алчы болгъанды. Экинчи данлы къара бел бауу барды. Кёп заманны КъМР-ни  Билим бериу эм илму министерствосуну специализацияланнган республикалы сабий эм жаш тёлю спорт арасында къызчыкъланы бла жашчыкъланы  юйретип тургъанды. Бусагъатда уа  Норильскени Талнах  районунда  30-чу номерли мектепде физкультурадан устазлыкъ этеди, сабийлени да тхэквондогъа  юйретеди.

  Марина  уллу спортда жетишимле болдура келип, бир ауукъ заманнга  эришиулеге къатышмай тургъанды. Иги да кесек заман озгъандан сора ол Россейни Екатериноградда бардырылгъан чемпионатында, 68 килограмм ауурлукъда эрише, биринчи жерге тийишли болуп къайтхан эди. Маринаны андан сора да спортда  кёп уллу  жетишимлери болгъандыла. Аны бла байламлы, Норильскеге телефон бла сёлешип, Маринаны юсюнден жазар акъыл этгенме.

  -Иги кесекден бери да уллу спортну къоюп, сабийлеге тренерлик этесе, Россейни чемпионатына уа къалай тюшгененг?

 -Тюзюн айтсам, кесими да эсимде болмай тургъанлай. Эки айны ичинде жарауларымы тохтаусуз бардырып тургъанма. Чемпионатда уа биринчи жерге чыгъарма деген акъылда да тюйюл эдим, Алай насып манга къанат къакъгъанды.

  -Спортну бу тюрлюсю бла ненча жылынгда кюрешип башлагъанса? Энчи аны нек сайлагъанса?

   -Он жылымда жараулагъа жюрюп башлагъан эдим. Тренерим бизни юйюрюбюзню шуёху эди. Мени  сиркиулюгюмю эслеп, къылыгъымы «тап  жолгъа» бурур акъыл этеди. Биринчи юч жылда жараулагъа бош алай жюрюп тургъанма, кюнюмю оздура.

  Алай онюч жылымда Шимал Кавказны биринчилигинде хорламай  къоймам деп къаст этеме да, къаты кюрешеме. Муратынг бар эсе, кесинге бир борч салгъан эсенг, анга итинирге керексе. Тренерим Юрий Кан да мени хар жаны бла кёллендиргенди. Ол манга  артда, Норильскеге кёчгюнчю да,   тренерлик этип келгенди, мен анга бек ыразыма.

  Муратыма жетгенимден сора хорламны «татыуун» ангылайма, алгъа итинип башлайма. Ма ол заманда салгъан эдим  кесиме борч Россейде, Европада, дунияда да биринчи болургъа. Алай бла эришиулеге тири къатышып тебирейме. Ол заманда тхэквондо республикада спортну  къарыусуз айныгъан  тюрлюсю эди. Болгъан  версияладан жаланда ИТФ бар эди. Каратист къызла аз болгъанлары бла байламлы, асламында жашла бла эриширге  тюше эди.

  Тхэквондо – ол школду, бек алгъа тёзюмлюлюкню, оюмлулукъну эмда кесин жюрюте билиуню излеген школ. Спортну бу тюрлюсю бла  кюрешген адам бютюн чыдамлы, тизгинли болады. Нек? Ол ышанла хорламгъа жетерге болушадыла.

 -Тхэквондо бла кюрешип башлагъанынгда, къызла аз эдиле, дединг. Бусагъатда уа кёпмюдюле?

  -Шёндю иги да кесек бардыла, биринчи заманлада уа, мен бла Тёппеланы Маринадан сора,  каратист къыз жокъ эди. Айта кетерге сюеме, Марина бусагъатда Москвада тренер болуп ишлейди. Ол спортну халкъла аралы класслы  устасыды. Кёпле ол заманлада бизге  айып да эте эдиле. Бу спорт тиширыуну чархын бузады, дей эдиле. Мени тренерим а аллай  кезиуледе былай айта эди: «Къызгъа табийгъат берген субайлыкъны бир зат да , ол санда тхэквондо да, бузаллыкъ тюйюлдю».

   -Спортха берилгенинг окъууунга чырмаулукъ этмейми эди?

 -Мектепни мен алтын майдалгъа бошагъанма, университетни уа къызыл дипломгъа. Аллынга борч салгъан эсенг, къыйналама, ауурду деп тарыкъмай, аланы хорлай   билирге  керексе. Хорлам – ол тохтамай къыйын салыуну  излеген жарауладыла, спортсменни, аны юйретген тренерни да аяусуз  ишлеулериди. Сохталаны бла аны юйретгенни араларында бир бирни ангылаулукъну магъанасы да бек уллуду.

   -Спортсмен болуу эм тренерлик этиу – ала башха-башха ишледиле. Ахшы спортсмен иги тренер болалмагъан кезиуле да бардыла. Сени уа тренерлик ишде  къаллай жетишимлеринг бардыла?

  -Мен,  2001 жылда Акъ-Суу элде  жашчыкъланы бла къызчыкъланы  юйретип башлагъан эдим. Сёзсюз,  тренерлик ишни башлагъан къыйын эди. Бютюнда манга, тиширыугъа. Аны бла бирге уа кесим да  жарауларымы бир кюнде да къоймазгъа кюрешгенме. Насыпха, ахшы кёрюмдюле кеслерин кёп сакълатмагъандыла. 2003 жылда Кетенчиланы Зарема жаш тёлюню арасында Россейни биринчилигинде ючюнчю жерге тийишли болады.

  Ол жыл дагъыда мен юйретген Чабдарланы Марина Россейни биринчилигинде хорлап, спортну  устасына кандидатны мардасын толтургъанды. Мени сохталарым энтта да андан ахшы жетишимле болдурурла деп ышанама. Нек дегенде, бусагъатда  Норильскеде юйретген къызчыкъларым да тынч-тынч  белгили эришиулеге къатышып, жетишимле да болдура башлагъандыла. Аланы араларында бек гиртчиле, алгъа итиннгенле бек кёпдюле. Алай алгъадан махтанып, кёз тийдирмейик.

  -Марина, сен эришиуле бла кёп къыраллагъа барып айланнганса, аланы  къайсыларына баргъанса, алада сени эсингде къалырча не зат кёргенсе?

  -Жууукъ тыш къыралланы санамай, Италияда, Шотландияда, Австрияда, Англияда, Словакияда, Тюркде да болгъанма. Сёзсюз, ала бары да сейирлик эдиле. Тюрлю-тюрлю къыралланы кёрген, адамла бла танышхан – ол бек аламатды. Алай болсада, къонакъдан эсе, юйде ахшыды дегенлей, кесибизде – туугъан элим Акъ–Сууда – игиди манга къайдан да. Австрияны Альпы таулары бизни Минги тауубуздан ариу тюйюлдюле (кертиди, сервисни юсюнден айтмай къойсакъ).

 -Норильскени уа жаратамыса?

  -Аны жаратып, жаратмай да  не этерикме, башха амалым жокъду. Баш ием мында ишлейди, аны ючюн келгенбиз бери. Шахар уллуду, кёп тюрлю промышленный объектле бардыла.

  -Бош заманынгда уа не зат бла кюреширге сюесе?

  -Бош заманым хазна жокъду. Юй жумушла. Баш ием Бачиланы Магометни жашы Элдар бла  къызчыкъ ёсдюребиз. Жарауларымы да къоймагъанма. Аз да бош заман чыкъгъанлай а, аны толусунлай юйюме, юйюрюме береме. Иги музыкагъа тынгыларгъа да бек сюеме. Машинада баргъанымда уа, суратлау литературадан чыгъармалагъа тынгылайма. Аланы мен дискледе сатып алама. Ол бек тап онгду, олтуруп китап окъур заманынг болмаса. Андан сора да, юйде болгъанымда жамауат ишге тири   къатыша эдим. Мында къойгъанма аны да. Къысхасы, менича жыл санлы башха  къызладан, жашладан башхалыгъым артыкъ уллу тюйюлдю.

 -Жамауат ишинг а не эди?

  -«Айныу» деген жандауурлукъ  фондда ишлегенме. Программаны координатору эдим. Фондну иши – къыйын жашау болумлагъа тюшген тиширыулагъа эмда  жаш адамлагъа эс тапдырыуду. Алагъа юридический жанындан болушлукъ эте эдик. Конфликторийледен, толерантностьдан тренингле бардырып тургъанбыз. Республиканы мектеплеринде, энчи эмда бийик окъуу юйлеринде болуп, лекцияла окъугъанбыз. Дагъыда «16 дней без насилия», «Башхала да тынчлыкълы  жашаргъа сюедиле» деген акцияланы  бардырып тургъанбыз. Акциялагъа устазла, мектеплени абадан классларыны окъуучулары да тири къатышхандыла. Аллай фондну мында да къураргъа итиннген эдим. Алай къалай эсе да иш жеринден тепмегенди. Мен кесиме бир акъыллыланы тапмагъанма. Мындагъы адамла къалай эсе да башха тюрлюледиле. Алагъа бир зат да керек тюйюлдю, деригинг келеди. Ала бизни жерлешлерибизге чыртда ушамайдыла. Бир кюн бла жашайдыла.

  -Машинаны сен эртте жюрютюп башлагъанса деп эшитгенме.

  -Руль артына олтуруп, машинаны жеринден биринчи кере тепдиргенимде, манга жаланда он жыл бола эди. Атам юйретгенди. Артда автомобиль алып бергенди. Отуз  жылдан артыкъ заманны сюреме машинаны, насыпха, алыкъа авария этмегенме.

  -Мындан ары уа неди муратынг?

  -Муратларым кёпдюле, алгъадан айтып,  махтаныргъа сюймейме. Болсада кесими тренеримча бийик класслы болургъа итиннгеними жашырмайма. Аллах насып берип, аллай болса, мен юйретген къызчыкъла бла жашчыкъла халкъла аралы даражалы эришиулеге барыр онг табарыкъдыла.

  -Аспирантурада окъугъанынгы да билеме. Бошаялгъанмыс

 -Бошагъанма.

 -Марина, къызынг да жетип келеди, аны уа тхэквондогъа юйретирикмисе

 -Туугъан кюнюнден бери да юйретеме.

  -Мен билгенликден, спортсменле  хорламларын  бирлеге жоралайдыла, сенде уа аллай зат болгъанмыды.

  -Спорт бла кюреширими, спортда жетишимле болдуруруму кимден да бек атам сюе эди да, анга жоралагъанма.