Къазауатны кезиуюнде да толтургъандыла динни жорукъларын

  Уллу Ата журт урушну кюйсюз жылларында ийман адамлагъа жашаргъа, душманнга къажау турургъа, Хорламны жууукълашдырыргъа болушханды десек, баям, жангыллыкъ болмазбыз. Къазауатны кезиуюнде власть органланы исламны бла къыралны араларында болумну жумушатыргъа кереклисин ангылайдыла. Аны себепли дин жаны бла совет къуралады, Ташкентде, Бакуда эм Буйнакскда муслиймаланы дин управлениялары ачыладыла.  Дин къуллукъчулагъа Совет Союзну даражасын кётюрюр ючюн,   тыш къыраллагъа барыргъа эркин этиледи.

Архив документледен ачыкъланнганыча, 1944 жылда 7 ноябрьде Орта Азияны бла Къазахстанны ДУМ-уну алты дин къуллукъчусу Ташкентден Меккагъа   хаж къылыргъа чыгъадыла. Аланы жолоучулукълары юч айдан да аслам заманны алгъанды. Бу кезиуде   ала Тегеранда, Меккада, Багдадда, Мединада, Джиддада, Каирде  да болгъандыла.

  «Бу иш СССР-ни кесинде артыкъда магъаналы боллукъду. Андан сора да Совет Союзну Жууукъ Востокну къыралларында даражасын ёсдюрлюкдю, союзда динни тутаргъа эркин болгъанына шагъатлыкъ этерикди», - деп жаза эди Орта Азияны бла Къазахстанны муфтийи Зияуддинхан ибн Эшон Бабахан динлени ишлери жаны бла Советни председатели Иван Полянскийге этген тилегинде.

Алай бла, Уллу Ата журт уруш къыстау баргъан заманда,    исламны тёрелерин толтурургъа онг бериледи. Анга муслийманла   урушну кезиуюнде къыралгъа кертичиликлерин, сюймекликлени кёргюзтгенлери, душман бла жигитлеча сермешгенлери да себеплик этгенди.

Хорламдан сора уа кёпле хажгъа ашырыргъа, ислам бла байламлыкъланы кючлерге керек болмаз деп суннгандыла. Алай СССР-ни  оноучулары 1945 жылда да хажны къураргъа оноу этедиле. Аны аллында жылда  кемчиликле эсге алыннганларын айтыргъа тийишлиди. Ол санда къауумгъа араб тилни билгенле да къошулгъандыла.

Сыйлы жолоучулукъгъа чыгъардан алгъа уа къууанчлы жыйылыу бардырылады. Анга Москваны муслийманлары да чакъырылгъан эдиле. Хажиликге баргъанлагъа,  жолгъа 17 адам чыкъгъан эди, энчи самолёт берилгенди. Ол     Москва- Баку-Тегеран-Багдад-Каир маршрут бла учханды.  Энтта бир сейир шарт-Башкиря ССР-ден чыкъгъан жолоучула уа кеслерини ахчаларын къоратмагъандыла. Бу сыйлы ишге Муслийманланы ара дин управлениясы аланы хар бирине 21 минг сом бёлген эди.