Къарыусуз сабий да, жарау эте, кюч алады

Жантуудуланы Азамат жетишимли спортчуду, тренерди, Хасанияда къатыш единоборстволадан сабийлени юйретеди. Бюгюнлюкде ол Нальчикде МВД-да ишлейди, ведомствону атындан эришиулеге къатышады, аскер самбодан бла кик боксингден спортну устасыды, тайский боксдан бла грепплингден спортну устасына кандидатды. Сегиз классны бошагъандан сора ол Санкт-Петербургда Нахимов атлы аскер-тенгиз училищеге киргенди. Анда юч жыл окъуп, Аскер-тенгиз кючледе къуллукъ этерча бийик билим алыргъа умут эте, мина-торпеда аскерлеге кире тургъанлай, чурумла чыгъып (2009 жылда аскер-тенгиз кючлени къысхартхан эдиле), аны орунуна МЧС-ни колледжине тюшюп, инженер-эколог усталыкъны алгъанды, педагогика билими да барды.

- Элден уллу шахаргъа келгенимде, алгъа къайры тюшгеними, не болгъанын ангылагъан да этмей эдим, - дейди ол. - Анда казарма низамда тургъанбыз. Алгъа къыйныракъ да тюшгенди, жууукъ-тенгден узакъда къалып, юйге тансыкъ да болгъанма. Артда къарачайлы эм нальчикчи жашла бла танышхандан сора бир бирге болушуп жашагъанбыз. Къаракетланы Казбекни (ауушханды, жаннетли болсун) атасы бла анасы анда жашай эдиле да, ала бизге дайым кёз-къулакъ болуп тургъандыла. Бусагъатда да ала бла байламлыкъ жюрютебиз. Экинчи курсда «Смольный» кемеде практиканы ётгенбиз, алай тенгизге узакъ чыкъмагъанбыз. Аны орунуна Москвагъа Къызыл майданнга Уллу Хорламны парадына ийгендиле, анга эки жылны къатышханма.

Парадха аскерчиле 9 Майгъа юч ай къалгъанда хазырланып башлагъандыла. Аны ючюн Петербургда проспектни бир кесегин жабып, окъуудан сора бир тёрт сагъатны ариу тизилип барыргъа юйреннгендиле. Москвагъа келтиргенлеринде уа, жарауну эрттенликде сагъат тогъузда башлай эдиле. Ауузланыргъа бир кесек заман берилгенди, андан сора жангыдан маршха жибергендиле. Алай бла, байрам кюн 200 метрни барыр ючюн, аллай бир сынаудан ётгендиле.

Спорт бла Жантуду улу экинчи классдан башлап бокс бла кюрешгенди, жетишимлери да болгъандыла. Алай тренерлери Россейни чемпионатына хазырланыргъа Минги таугъа ие тургъанлай, анасы Петербургга ашырып къойгъанды. Анда болумну алгъа  аны жаратмагъан эсе да, артда ол тюз болгъанына тюшюннгенди. Хау, бир жаны бла, сабийлигим болмагъанды, алай, бирси жанындан, анда кёпге юйреннгенме, деп эсгереди Азамат. Аскер школну ётсенг, жашаудан не излегенинги ангылайса. Кишиден болушлукъ сакълап турмай, не тюрлю болумда да оноуну кесинг этесе. Петербургда «Пётр Великий» кемеде къуллукъ этгенди, ол заманда тенгизге жарым жылгъа кетип тургъандыла. Бусагъатда ол болжал юч айгъа дери  къысхартылгъанды. Санкт-Петербургда он жыл тургъанды, алай анда къалыргъа, анда юйюр къураргъа умуту бир заманда да болмагъанды, жюреги юйге тартханды. Кадет жылларында ол Санкт-Петербургну, округну чемпионатларында хорлай тургъанды. Артда къол тюйюшге кёчюп, Аскер искусстволаны олимпиадасында биринчи  болгъанды. Окъуудан сора тайский боксну да кёргенди. Тёрелиге ушамайды ол, анда аякъла бла урургъа, тутушургъа да жарайды.

Азаматны биринчи тренери Жолайланы Хамит болгъанды. Ол, Доттуланы Ахматча, кёп айтхылыкъ боксчуну хазырлагъанды. Андан сора Улакъланы Нурбек юйретгенди. Хар тренер спортчугъа бир ахшы зат бермей къоймайды. Бусагъатда Азаматха жараугъа битеу да къыркъгъа жууукъ адам келеди, араларында гитчеле, абаданла да бардыла. Эм гитчелеге 6-шар жыл болады. Сабийлени бек сюйгени ючюн ала бла ишлеу анга къыйын кёрюнмейди. Абаданла къарыу къошар муратда келедиле, жашыракъла уа, эришиулеге да къатышып, жетишимли болургъа сюедиле.

Сабийлени эришиулеге Москвагъа, Къарачай-Черкесге, башха жерлеге да элтедиле, ала майдалла къытып да къууандырадыла. Москвада Жангоразланы Ислам экинчи жерни алгъанды. Аягъын ачытхан эди ансы, биринчи да болаллыкъ эди. Дагъыстанда Шахмырзаланы Аслан къатыш единоборстводан эришиуде кюмюш майдал къытханды, Къарачай-Черкесде грепплингден турнирде да сабийлери юч алтын, юч  кюмюш, тёрт доммакъ майдал къытхандыла.

Тышындан келген тренерле кавказлы сабийле къарыулуракъдыла, дейдиле. Аны юсюнден айта, ушакъ нёгерибиз анда сабийле кёпге къарыусуздула дерге жарамазлыгъын чертеди: «Мен юйретгенледен ючеулен юниорланы араларында бардырылгъан битеуроссей турнирледе чемпионла болгъан эдиле. Алай къатыш единоборстволагъа жетгенде, бизде сабийлени жаланда техника жаны бла юйретирге, сынам жыйдыртыргъа кюрешесе, анда уа ниетлерин да кючлерге керек эди. Сора, спорт чыныкъдырады, къарыусуз сабий да, жарау эте, къарыу алады. Бизде хауа тазаракъ, аш-азыгъыбыз да игирек болгъаны да саулукъгъа ахшыды».

Бир-бир спортчула бир тренерден башхасына кёче айланыучудула.  Сен къыйын салып, заманынгы-къарыуунгу аямай юйретген адам башха тренерге кетсе, не дериксе деген сорууума Азамат ол къыйын салгъан адам башха тренерге, андан да бир затха юйренейим деп, кёчсе, аз да ачыу этмезлигин билдиреди. Ол угъай, жетишимли болса, къууанырыгъын айтады. Аман тренер жокъду, жангыз да ол юйретгенни ала билирге керекди. Хасанияда бу залны да таулу жашчыкъла, эшикде созулуп айланмай, юйренсинле, къарыулу болсунла, халкъыбызны атын айтдырсынла деген мурат бла ачханбыз. Жарауну хакъсыз этдиребиз. Спорт бла кюрешген адамны кёз къарамы башха тюрлю болады, нёгерлерине ахшы юлгю кёргюзтеди. Сабийге хыны сёлеширге, урургъа, ачытыргъа жарамайды. Гитчени кёлюне тийсенг, ол тюнгюлюрге, артда келмей къалыргъа боллукъду. Хау, сабийни халы ата-анасы къалай ёсдюргенлерине кёреди, алай аны тюз юйретиу тренерни да борчуду, деп белгилейди.

Алай тишырыула спортну тюйюш тюрлюлери бла кюрешселе уа жаратмайды, ала жумушакъ болургъа керекдиле. Бир оналты жылгъа дери кесин къоруулаялырча, чыныгъырча юйренсинле, алай андан ары алагъа тюйюшюрге, биреуню тюерге, кесин да тюйдюрюрге керек тюйюлдю, деп алай къарайды.

Кульчаланы Зульфия.
Поделиться: