Ана кёлю - балада, аны кёлю уа?

Бир адам да сюймейди къартлыгъында жангызлыкъны сынаргъа. Бютюнда жашы, туудукълары болуп тургъанлай. Бизни бир жашырын респондентибиз  элинде болгъан бир ишни хапарын айтханды:

-Эрттеден келген тёреди ол: не терслиги болса да сабийни, ол тобагъа къайтып, анасына «кеч» дегенлей,  мычымай кечеди ана. Ийнанады баласы жангы жашау  башларыгъына, тюзеллигине. Жарсыугъа, сабийле уа бир-бирде  гитче, магъанасыз затчыкъгъа илинип, аналарын кечмей, аны бла сёлешмей, жюрегин жарадыла.

Къарт болса уа, къарыусузлугъун кёзюне тутуп, болушмай, къыйнайдыла. Бир жол, къарындашым Махмут бла хапар айта, нек эсе да, абаданла  тургъан юйлени къырал не ючюн ишлегенине дери жетдик. Баям, элибизде жангызлай жашагъан абадан адамланы эсгергенибиз ючюн болур эди.

-Аллай юйлени ишленнгенлери бек сууаплы да, керекли да ишди. Барысындан да бег а ала бизге - таулулагъа - керек эдиле,-деди къарындашым сагъышлы, сабыр ауазы бла. Мен анга соруулу къарагъанымы ангылап:

- Бир да сейир этме. Мен керти айтама. Сен эллерибизде шёндюгю болумну иги билсенг, башынгдан тутуп  жиляр эдинг. Таулу атала, анала, неда жангызлай тургъан къартла бетлерине уялып, аллай юйлеге баралмайдыла.  Мени акъылыма кёре, сабийлери болгъан къартланы жашларын, не къызларын халкъ уялталмай эсе, жангызлай тургъанлагъа къараргъа жууукъ-ахлудан бир тюз оноу табылмай эсе, бизни тийреледе къартлагъа да аллай юй болса, хата этерик тюйюл эди, - деп къошду.

Кеси алыкъа жаш адам болгъанлай, быллай оюмгъа нек келген болур деген сагъышха къалдым. Махмут а манга элибизде сыйы-намысы да жюрюген Фатиматны юсюнден айтып башлады. «Сен билемисе аны бюгюнлюкде къалай жашагъанын?»- деп сорду. «Да несин билликме, жашына, аны сабийчиклерине къууана жашайды. Аны жангызлай ёсдюрюп, жашлыгъында къыйналгъан эсе да, бюгюнлюкде тынчайгъанды, Аллахха шукур», -дедим.  «Алай болса эди уа, эгечим, алай болса эди уа»,-деп, Махмут  манга сагъышлы къарады.

Огъарыда сагъыннганымча,  Фатимат элде аты айтылгъан, сёзю, оноуу да жарагъан тиширыуду. Жангыз жашчыгъы туугъанлай, эри башхагъа алданнганын билген эди. Аны сатхычлыгъына жюреги кюйсе да, жашчыкъны атасын башына эркин этеди. Алай бла жангыз баласын кесине къысып, бир кишиге жалынмай, аны да ёсдюрдю, жараулу журт да ишледи.

Къара ишден артха турмагъан тиширыу  арбазда тауукъла, тууарла да тутханды. Юйлеринде бир ненча эр кишилери болгъанла окъуна малларына аныча  къараялмагъандыла.  Фатимат, кеси да энчи иели фирмада  ишлей, башха онгу болмай, жашын да ары келтиреди. Къолдан уста болгъаны себепли Рашит, махтаугъа тийишли болуп, тракторланы, комбайнланы да бузулгъан жерлерине къарагъанды. Кеси да мирзеу жыйгъан, бичен чалгъан кезиуде комбайнда ишлегенди. Хау, энди аллай жашаугъа жетгенбиз: къырал жерле энчи иелеге кёчюп, адамла да алагъа ишлеп.

Заман жетип, Рашит юйдегили  болады. Къууана эди анасы да, энди толу юйюрюбюз боллукъду деп. Туудукъларын а алай сюе эди! Къоюнундан тюшюрмей ёсдюргенди. Алай къарт-къарыусуз болгъанында уа, Фатиматха болушургъа табылмады бир инсан да. Бюгюннгю жашауу адам сукъланырча тюйюлдю.

Туудукълары аны бек сюедиле, жанларын берирге хазырдыла аны ючюн десек, ётюрюк боллукъ тюйюлдю. Жангыз жашы бла келини уа аны бла сёлешмейдиле, не ишине, не ашына, тюк тенгли бир затына къатышмайдыла. Ол кеси да жангыз бир гитче отоучукъда жашайды. Бармыды бюгюн Фатиматны ашы, аны малларына къараргъа керекмиди (ол а жашындан энчи кеси малла тутады), аурупмуду, къыйналыпмыды, жукъ кереклимиди - аны бир киши да билмейди. Тышындан къарагъанла ол жашы, келини бла да ох деп жашагъан суна болурла.

Фатиматны туудукълары алыкъа гитчедиле. Адам алагъа айып салыр чекге жетмегендиле. Ким биледи, ёсюп, хатаны-хайырны иги ангылай башласала, аталарына бла аналарына айып да этерле. Огъесе ала жанлы болупму къалырла? Сынагъанла: «Туудукъдан татлы жокъду»,-дейдиле. Ала да сатсала, Фатимат не этер? Жашауу алай болгъанын насыпсыз тиширыу жашына кеси билдиргенди.

Махмут бла хапарыбыздан сора экинчи кюн мен шахаргъа тебирейме (кесим элде турмайма). Маршруткада уа  Фатиматны кёреме. Саламлашама да, къатында сабийчик ким болгъанын сорама. Ол а туудукъчугъу быйыл школгъа барлыгъын, жыйгъан бишлакъларын шахаргъа элтип сатып, аны юсюне-башына кийимле алыргъа сюйгенин айтды. Мен а элден шахаргъа жетгинчи бу тиширыуну, аны жашаууну юсюнден сагъыш этип  бардым. Сабийине къоя эсе ыннасына сёлеширге, жаш кеси уа анасын нек сюймейди кёрюрге? Ол туудукъларын ийнакълай туруп, Фатимат аны да алай ийнакълагъанын, дунияда ананы жюрегин къууандыргъан, кюйдюрюп къойгъан да аны сабийи болгъанын нек ангыламайды? Ана бла баланы арасында кечилмезча не зат барды? Рашитге  уа бек айып этдим. Ол кесин башына бёрк кийген кишиге санай эсе, анасын алай бырнак нек этеди? Алай айтханлыгъыма, анга берген «намысын» ол сабийлеринден эртте-кеч болса да кёрмей къаллыкъ тюйюлдю. Аллах аланы жетдирликди. Алай кеч болуп, къатында кечгинлик тилерге ана да тапмай, къара жерге къараргъа тюшсе не этер Рашит?

Адам сагъыш этерге къалса, аны кёлюне кёп къужур затла келедиле. Алай бу назик, къарыусуз тиширыугъа таза да эридим. Ол мал тутмагъанлыкъгъа не палах боллукъду, нек къыйнай болур кесин деп да келди кёлюме. Ким биледи, адамлагъа айталмагъанын алагъамы айта болур, аланы тёгерегине айлана, жюрек ачыуун унутамы болур. Ауруп тёшекге тюшсе, ол малладан анга келлик бармыды?

Ана баласын ёсдюре эсе, жарыкъ умутла бла ёсдюреди. Аны жюрегин татлы, хычыуун муратла бийлейдиле. Биз а, балала, не терслигинги да кечерик ана болгъанын унутуп, аланы къартлыкъларында, къарыусузлукъларында  бырнак этип башлайбыз. Бир инсанны да юйюне, юйюрюне оноу этерден кенгдеме. Айып салыр эркинлигим да болмаз. Алай аналаны, аталаны, жангызлай тургъанланы къартлыкълары  мудах болмазын сюе эдим.

…Жангызлыкъдан къыйналгъан ненча къарт барды бу дунияда? Кёп. Аланы бир къауумуну сабийлери барды. Жаш аталарыны, аналарыны къыйынларын ашап, къартлыкъларында уа  алагъа заманларын да, ариу сёзлерин да къызгъаннганла. Кеслерине да къартлыкъ жетер деп къоркъмагъанла…

Байсыланы Марзият жазып алгъанды.
Поделиться: