Эл мюлкде ишлегенлеге – къырал болушлукъ

КъМР-ни Парламентини Аграр политика, экология, табийгъатны хайырланыу эм жер халла эмда Социальный политика, урунуу эм саулукъ сакълау комитетлерини кенгертилген жыйылыуунда республиканы эл мюлкюнде ишлегенлени социал-экономика излемлери бла эркинликлери къалай сакъланнганлары сюзюлгенди.
Анга законла чыгъарыучу органны спикерини орунбасары Михаил Афашагов, КъМР-ни Башчысыны бла Правительствосуну Парламентде эм сюд органлада келечиси Мадина Дышекова, депутатла, толтуруучу эм жер-жерли власть органланы, сейирлери болгъан башха ведомстволаны келечилери да къатышхандыла.

 АПК-да ишлегенлени эркинликлери бла излемлери къалай толтурулгъанларыны юсюнден эл мюлк министрни орунбасары Тимур Вадахов доклад этгенди. Анда сёз эллилени жашау болумларын игилендириуню, муниципал къуралыуланы социал эм инженер инфраструктура бла жалчытыуну юслеринден баргъанды. Бу иш «Эл мюлкню айнытыу эм эл мюлк продукция сатылгъан базарлада халны бир низамгъа келтириу» къырал программаны «Эллени ышаннгылы айнытыу» подпрограммасыны чеклеринде толтурулады. 
Алай бла 2014-2018 жыллада 248 юйюрню жашау болумлары игилендирилгенди, ол санда 147 жаш эмда 75 кёп сабийли юйюрлени. Бу жумушланы чеклеринде 24 минг квадрат метр жашау журт ишленнгенди. 

 Эллени социал эм инженер инфраструктура бла жалчытыуну юсюнден айтханда, 2014 жылдан бери 9 фельдшер-акушер пункт, 13 спорт майдан, 28,7 километр газ эм 37,2 километр суу быргъыла ишленнгендиле. Псынадахада маданият юйню къурулушу бошалып, ол хайырланыргъа берилгенди. 

 Андан сора да, былтыр Саратовскоеде фельдшер-акушер пункт, Атажукинода футбол майдан, Сармаковода бла Заюковода суу эм газ быргъыла, Нартанда маданият юй ишлеп башлагъандыла. Быйыл а Быллымда футбол майдан къуралылкъды, Огъары Къуркъужинде суу быргъыла тартыллыкъдыла эм башха жумушла толтуруллукъдула.  

Докладчы 2018 жылда РФ-ни Эл мюлк министерствосуну бла КъМР-ни Правительствосуну араларында тогъуз келишим къабыл кёрюлгенин эсгертгенди. Алагъа тийишлиликде, республикада эл мюлк бла кюрешгенлеге 2,369 миллиард сом багъасы болушлукъ этилгенди. Бу иш 24 тюрлю бёлюмлеге кёре бардырылгъанды. 

2019 жылда келишимлени чеклеринде эл мюлк продукцияны чыгъаргъанлагъа грант эм субсидия амал бла 1,963 миллиард сом бёлюрге белгиленеди. Аны асламы федерал бюджетден берилликди. Эллени социал магъаналы объектле бла жалчытыугъа уа 31 миллион сом къоратыллыкъды, андан 29 миллиону федерал казнадан бёлюнеди. Жашау халланы игилендириуге уа 11 миллион сом салыннганды. 

РФ-ни Къырал статистикасыны Шимал-Кавказ федерал округда управлениясыны шартларына кёре, былтыр элледе айлыкъны орталыкъ ёлчеми 13 635 сомгъа жетгенди, ол а аны аллында жылдан 0,8 процентге асламды. Быйыл  бу тарихлени 15 371 сомгъа жетдирирге белгиленеди. 

Докладчы кемчиликлени юслеринден да айтханды. АПК-да урунуу халланы сакълау жаны бла соруу къыйынлай къалады. Бютюнда ол гитче предприятиялада магъаналыды. Алада  урунуу халланы, жерлени сюзген службала жокъдула, ишчилени саулукълары дайым да тинтилмейди, башха кемчиликле да бардыла. 

 Кенгешге къатышханла 2020 жылда «Эллени ышаннгылы айнытыу» подпрограмма жангыртылып, кеси энчи къырал программача толтуруллугъуна эс бургъандыла.  Анда къаллай тюзетиуле боллукълары бла жыйылгъанланы Эл мюлк министерствону финансла, экономика эм къырал болушлукъ жаны бла управлениясыны таматасы Ирина Кулакова шагъырей этгенди. Аны айтханына кёре,  бюгюнлюкде эллилени жашау халларын игилендиргенде жаш юйюрлеге энчи эс бурулгъан эсе, программа жангыртылса,   очередь бир боллукъду. 

Кенгешде КъМР-ни Парламентини депутаты «Ленинцы» эл мюлк кооперативни башчысы Владимир Бердюжа, АПК-да ишлегенлени профсоюзларыны таматасы Назир Шебзухов эм башхала да сёлешгендиле. 

РФ-ни Пенсия фондуну КъМР-де Управлениясыны башчысыны экинчиси Зарема Дикинова уа «Страховой пенсияланы юслеринден» федерал законну 17-чи статьясыны 14-чю кесеги къалай толтурулгъанын  ангылатханды. Анга кёре, эл мюлкде 30 жылдан аслам ишлегенленни страховой пенсиясы 25 процентге кёбейтиледи.  Жаланда стажы 30 жыл болгъаны бла  бирге инсан элде жашаргъа керекди.   

Бюгюнлюкде быллай къошакъ 2,8 минг адамлагъа бериледи. Орта эсеп бла аланы пенсиялары 1333 сомгъа кёбейгенди. Быллай болушлукъгъа тийишли болуп, алай тюрлю-тюрлю сылтаула бла аны юсюнден Пенсия фондха белгили эталмагъан инсанла бар эселе, жылны ахырына дери документлени фондха келтирирге боллукъдула. Аланы пенсиялары жангыдан саналлыкъды. 

Жыйылыуда агропромышленный комплексде урунуу болумланы жашырынлыкъдан чыгъарып, законлу халгъа  кёчюрюуню мадарлары да сюзюлгендиле. Бу ишде уа профсоюзланы магъанасы уллу болгъаны чертилгенди.
Ахырында жууаплы органлагъа эсгертиуле къабыл кёрюлгендиле.