Сынаулу устаз, огъурлу ана бла ынна

Бир жыл   мындан алгъа Нальчик шахар школлада окъугъан къабарты эм малкъарлы сабийлени ана тиллерин, культураларын, адет-тёрелерин, искусство жаны бла усталыкъларын кёргюзтюуге аталгъан олимпиадалары болгъанды. 
Сау  кюнню  школчула тепсей,  назмула, жырла, элберле, жомакъла айтып турдула. Кезиу Нальчикни 23-чю номерли  мектепине  жетгенде,  залда жыйылгъанла арыгъанларын унутхан эдиле.  Сахнагъа уа окъуучулары  бла бирге  устазлары Жанатайланы Аслижан Мусаевна да чыгъып, къобуз да согъуп, жырлагъан да этип таза да зауукълукъ тапдыргъан эди. 

Артда Жанатайланы Аслижан бла терк-терк тюбеше тургъанбыз. Мени эгечими    жашыны Сириягъа эрге баргъан  къызы анда уруш  башланнганда, юйюрю бла бирге  бери келеди. Сабийлери 23-чю номерли мектепде окъуп тебирейдиле. Тауча  хазна билмегенликге, малкъар тилден дерслеге жюрюйдюле. Ма Аслижанны хайырындан  экиси да окъуу жыл бошалгъынчы  аламат сёлешип башлагъан эдиле.  Ариу тилли устазларын да бек сюйгенлерин бир бирге ал бермей айтхандыла.

Биринчи Къарачай-Малкъар фестивальгъа да Жанатайланы Аслижан къалай тири къатышханын кёргенме.  Ол бошалгъандан сора уа уллу концерт болгъан эди. Экинчи кюн а Аслижан эрттенликде сагъат сегиз да болгъунчу  Басманы юйюню босагъасында сюеле эди. «Не этесе танг атмай? Кёзлеринг да къызарып»,- дегенимде, ол:

-Бюгече кёзюмю къысмагъанма. Концертден сора жюрегим къыйналып  турады. Бу фестиваль къарачай-малкъар  халкъланыкъы эсе, анда бизникиле не тюрлю былхымсыз жырла жырлагъандыла, -деп , кёзлери жилямукъдан толуп къалгъан эдиле. -Мен угъай демейме, рок деген да керек болур, алай бизде   къаллай ариу сёзлери бла назмула бардыла, аланы нек  жарамайды хайырланыргъа, аладан керти да ариу жырла къураргъа. Фестивалыбыз тап бола келип, ахырында бичакъ сындыргъанлай болду.

Аслижанны хали  ол  жюреги  бла жарсыгъанын кёргюзте эди. Ма аллай тынгысыз адамды ол.  Миллети, иши ючюн да жууаплылыкъны аллай бек терен сезеди. Ол затха уа аны  жашау кеси юйретгенди...

Школда окъугъан заманында арыкъ, гитче ёсюмлю къызчыкъны атасы  ёледи, тамата къарындашлары, эгечлери, юйдегили болуп, бирер жерге кетедиле. Юйде битеу къыйынлыкъ Аслижанны боюнуна тюшеди. Аны юсюне уа анасы да, ауруп, тёшекден къопмай къалады. Бир къыйынлыкъны юсюне башхасы къошула барады.

- Ол заманда школну директору   болуп ишлеген Афашокъаланы  Муссаны жашы  Муталиф манга бек уллу болушлукъ этгенди жашауумда. Дунияны башында битеу иги алгъышланы мен анга жоралайма. Атам бла анам, сау болсала, ол этгенни этерик болур эдиле. Устазны усталыгъын да мен аны ючюн  сайлагъанма,-дейди  Аслижан.

Он классны олсагъатда бошагъан узун чач, ариу къызчыкъны Жанатайланы Исмайыл алып къачады. Кёп да бармай а аны аскерге алып кетедиле. Аслижан а школгъа ишлерге киреди, сабийлени музыкагъа, къобуз  согъаргъа юйретеди.

Исмайыл а, аскерден къайтханлай, Тбилисиде консерваториягъа окъургъа кетеди.

Муталиф Мусаевични болушлугъу, атача къайгъырыулугъу бла, Аслижаннга Кёнделенде юй тюп бередиле. Сабийни да арбачыкъгъа салып,  къылыч бла эки челек сууну алай келтириучю эди. Алайда, школ къатында, жол жанында ариу, гитче акъ юйчюкню  Аслижан кеси, бир тюрлю болушлугъу болмай, ишлегенди. Исмайыл, окъуп, бийик билим алып, мен а алай къалмам, тейри, деп,  эки жашын да сабий садха берип, кеси да анда ишлей, Къабарты-Малкъар къырал университетни малкъар бёлюмюне заочно окъургъа киреди. Ол заманланы эсине тюшюре,  былай айтады:

-Мени жашауумда бек жарыкъ, бек  насыплы кезиу, эштада, 1968 жыл болур. Ол заманда баш ием консерваторияны  ахшы белгилеге бошагъан эди. Ол дипломун алгъан кюн биз Тбилисиге баргъанбыз. Анда профессор Надежда Афанасьевна Цамаева: "Быллай фахмулу жашы бла битеу Къабарты-Малкъар  ёхтемленирге боллукъду",- дегенди. Мени  кёргенде уа: "Бу арыкъ къызчыкъ сени сабийлеринги ёсдюрюп, санга окъургъа онг бергени ючюн анга уллу ыспас этерге сюеме",- деп, мени кёлюмю кётюрген эди.

Къош да бара-бара тюзеледи дегенлей, Жанатайланы Исмайыл юйюрю бла Нальчикге кёчеди. Кёп да турмай эки отоулу фатар да аладыла. Алагъа тёртюнчю бала да тууады.  Тиширыуну, сабийлери болгъанны бютюн да, бир  жерде да ишлемей турса да, олтуруп солургъа бир такъыйкъасы болмайды. Аслижан а, анга да къарамай, 1970 жылдан бери Нальчикни 23-чю номерли школунда ишлеп келеди.

Сабийле, юч жаш бла бир къыз, да ёсдюле. Жашла барысы да музыкалы школланы бошагъандыла. Альфред КъМКъУ-да бийик билим алгъанды. Альберт технология техникумну бошагъанды. Бек гитчелери  Магомет юридический жаны бла окъугъанды. Къызлары Белла да медицина училищени  бошагъанды.

Аслижанны мектепде  отузгъа жууукъ сагъаты барды. Ол дагъыда  Нальчик шахарны администрациясыны  билим бериу управлениясыны малкъар тил бла литература бёлюмюнде методист болуп да ишлейди. Абадан классланы окъутхан устазлагъа методика  пособие да жарашдыргъанды. Школланы хазна къалмай бары да аны бла ишлейдиле.

Аны кесини энчи окъутуу амалы барды. Алай, ол оюм этгенден,  бек  иги методика уа устазны таза  ниетлилигиди. «Сабийле сен алагъа ана кёз бла къарагъанынгы билирге керекдиле.  Кёзбауну бек терк ангылайдыла ала. Сёз ючюн,  устаз сабийге ата-анасы къайда  ишлегенлерине кёре багъа биче эсе, андан сора  окъуучулары анга ийнанырыкъ тюйюлдюле.  Тазалыкъгъа, тюз ниетлиликге, адеп-къылыкъгъа юйрете эсенг, кесинг да аллай бол»,-дейди ол.

Хар дерсни башлардан алгъа, ол  намысны, адепликни юсюнден айтады. Кичи класслада уа дерслени  ойнау халда бардырады. Жазгъандан, окъугъандан  эрикселе, оюн къурайды. Хар заманда башхасын. Сёз ючюн, бюгюн эльберле, тамбла жомакъла, дагъыда алагъа ушаш затла. Алай бла хар дерсден он-онбеш минутну оюннга бёлгенди. «Мен аланы зырафына кетген сунмайма. Бизни хар оюнубузну окъуу магъанасы барды. Мени  дерслериме уллу, гитче да болуп  алгъын жюз адам  жюрюгенди. Жарсыугъа, бюгюнлюкде  алай тюйюлдю. Болсада дерслериме оруслу, къабартылы, дюгерли сабийчикле да жюрюйдюле.  Аланы, бютюн да гитчечиклени, хар бирин туугъан кюнлери бла алгъышлайбыз . Ол а сабийлени кёллерин кётюреди»,-дейди сынаулу устаз.

Кичи класслада ол  "Нюр" журналны   хайырланады, абаданыракълагъа  уа  китапладан, "Заман" газетден, "Минги-Тау" журналдан материалланы. Ол кеси да назмуланы бек сюеди, Мечиляны Кязимни, Къулийланы Къайсынны, Отарланы Керимни, Сарбашланы Зуфарны  эм башхаланы чыгъармаларын артыкъда бек жаратады.

Жанатайланы Аслижан окъутхан сабийлени малкъар тилден билимлери шахарны башха школларында болгъанындан  иги да онглуду. Аллай ахшы жетишимлени Аслижан кесини иш кёллюлюгю, тирилиги, бек башы уа - адамлагъа уллу сюймеклиги бла болдурады.

Сабийге жашауда биринчи атлам этерге болушхандан, анга  жол кёргюзтгенден огъурлу  иш  болмаз. Бу сыйлы, алай къыйын да жумушну бет жарыкълы толтурур ючюн битеу жюреги бла берилген адамгъа уллу ыспас эм хурмет этерге тийишлиди.

Кесини арый-тала билмей, кёп сабийни окъутуп, ана тилни бла литератураны, адет- къылыкъны билирге юйретгени  ючюн анга "РФ-ни жарыкъландырыууну  отличниги" , «Къабарты-Малкъарны сыйлы устазы» деген махтаулу   атла аталгъандыла. Бек уллу сый а – аналыкъды эмда ынналыкъды. Аны да ол  айыпсыз толтуруп келеди. Жашларындан бири ажымлы ауушханындан сора, аны эки баласын ёсдюрюп, окъутханды. Ала экиси да Москвада Сеченев атлы биринчи медицина университетни бошагъандыла. Бири уа аспирантурада окъуй турады. Туудукълары уа аны кёз гинжилеридиле.