Аны аты бла алтын майдал чыгъарылгъанды

Залийханланы Чокканы жашы Хусей ата-бабаладан келген тёреге кертичи болгъанды, табийгъатны сюерге, тёгерекде къудуретни сыйларгъа, анга къуллукъ этерге аладан юйреннгенди. Ол а аны жашау жолун жарытханлай, кеси жерлиле эм тышындан келгенле бла къазанлашыргъа, алгъадан-алгъа итинирге болушханды. 

Таула ичинде жашай, къадарын ала бла байламлы этгенди. Республикада эм андан тышында да кёп тау тёппелеге ёрлегенди. Европаны бек  башына аны башчылыгъында чыкъгъан альпинистлени саны къыркъдан асламды. Биргесине Минги таугъа айтхылыкъ орус поэт Николай Тихонов, закий жазыучу Илья Оренбург кибик атлары битеу дуниягъа айтылгъан адамла да ёрлегендиле.

Залийхан улу жаланда Къабарты-Малкъарда угъай, битеу Россей Федерацияда эмда тыш къыраллада окъуна намысы жюрюген, даражасы кётюрюле баргъан адам болгъанды. Ол кесини жашауун альпинизм, туризм бла байламлы этип, аланы айнытыугъа уллу къыйын салгъанды. Аны бла бирге уа табийгъатны къоруулауну кесине жашау жорукъ этгенди. Илмуну халкъла аралы академиясыны сыйлы члени эди. 

Халкъланы араларында шуёхлукъну кючлеуге салгъан къыйыны эм илму ишлери ючюн анга илмуну халкъла аралы академиясыны «Илму-саулукъ-урунуу» деген ордени берилгенди. Аны юсюнден Чыгъармачылыкъны халкъла аралы академиясыны Президенти Г.П. Гладышев 2000 жылда КъМР-ни алгъыннгы Президенти В.М. Коковну аты бла жиберген билдириуюнде быллай сёзле бардыла: «Чыгъармачылыкъны халкъла аралы академиясыны президиуму тауланы тинтиуге уллу къыйын салгъан айтхылыкъ адам, белгили спортчу, илму жарыкъландырыу эм табийгъатны тазалай сакълау ишни къураугъа ахшы къошумчулукъ этген, Академияны сыйлы члени Залийханланы Чокканы жашы

Хусейни аты бла алтын эм кюмюш майдалла тохташдырылгъандыла. Ол майдалла дунияда экология системаны тинтиуге эм хайырланыугъа уллу къошумчулукъ этген россейли эм тыш къыраллы гражданлагъа берилликдиле...»
Залийхан улу спортда, битеу жашауунда да уллу жетишимлеге жетишгенди. Россейни уучулукъ жаны бла ишини профессору, РСФСР-ни эм КъМАССР-ни культурада ишлегенлерини сыйлы къуллукъчусу, СССР-ни спортуну сыйлы устасы, СССР-ни эм РСФСР-ни сыйлы тренери, спорт жаны бла халкъла аралы категориялы судья, СССР-ни эм РСФСР-ни физкультурасыны сыйлы къуллукъчусу, Къабарты-Малкъар Республиканы альпинизм федерациясыны президенти деген атланы намыслы жюрютгенди.

Табийгъатны къоруулау жаны бла ишини юсюнден айтсакъ да, ол кёп ахшы иш этгенди. Аны алайлыгъына Хусейге аталгъан дагъыда быллай сыйлы атла шагъатдыла: Россейни табийгъатын къоруулауну сыйлы къуллукъчусу, Россейни Росохотрыболовсоюзуну сыйлы ишчиси, СССР-ни Гидрометслужбасыны отличниги.

Былайда мен, Залийханланы Хусейни дагъыда алгъыннгы СССР-де эм кеси республикабызда альпинизмни айнытыугъа салгъан къыйынын белгилей, ол тыш къыраллада кёп альпинист клубланы майдалларын алгъанын чертирге сюеме. Аланы араларында Англияны, Италияны, Австрияны, Болгарияны, Германияны, Мексиканы, Югославияны клублары да бардыла. Аны бла бирге Американы Бирлешген Штатларыны сегиз клубуну эм миллет география обществосуну да члени эди. Спортну айнытыугъа кеси тири къатышып къалмай, башха жашларыбыз аны сюерлерине, ол затда къарыуларын сынарларына себеплик этгенди.

Ол жерибизни табийгъатын-агъачын, ташын, сууун, битимлерин, жаныуарларын  сакълаугъа, альпинизмни, туризмни айнытыугъа уллу къыйын салгъаны бла бирге жамауат жашаугъа да тири къатышханды. Тау эллени социально-экономика проблемаларын тамамлау не халда болгъанына хар заманда къайгъыргъанды. Керек жерде, иши, сёзю бла да кёплеге эс тапдыргъанды. 1956 жылда кёчгюнчюлюкден бек биринчилени санында туугъан элине къайтып, Минги тауну тийресинде эллени къураргъа, жангыртыргъа, кёчюп келгенлеге иш табаргъа болушханды. Бир ауукъ заманны Элбрус эл Советни исполкомуна башчылыкъ этгенди.

Аны туугъан жерини адамларына сюймеклигине чек жокъ эди. Адамларыны юсю бла уа табийгъатына да. Сёз ючюн, 50-чи жылланы ахырында 70-чи жылланы башында ол СССР-ни Илмула академиясыны Бийик-тау обсерваториясыны начальниги болгъанды, ызы бла уа тёрт жылны ичинде ВГИ-ни директоруну заместителини къуллугъун толтургъанды, солууну, туризмни, альпинизмни, тауда лыжала эм конёкла бла учууну Битеусоюз базасыны генеральный директору эди. Андан сора уа 30 жылдан артыкъ заманны КъМР-ни Министлерини

Советинде уучулукъ мюлклени начальниги болуп ишлегенди. Ара Кавказда бийик-тау къырал заповедникде 14 къырал заказникни, Минги тауну тийресинде миллет паркны къураугъа тийишли юлюшюн къошханды.

Хусейни арт жыллада жашаууну, ишини юслеринден айтсакъ, аны кесини туугъан элинде -Тегенеклиде - В.В.Вы­соцкий атлы альпинист-уучу музейни къураугъа, ишлеуге, жарашдырыугъа салгъан къыйынын энчи белгилерчады. 
Залийханланы Хусей халкъыбызны ётгюр жашы эди. Ахшы ишлери бла атын ёлюмсюз этгенди.