Ёмюрледе унутулмазлыкъ жигитлик

1941 жылны кюзюнде фашист аскерле Москвагъа къаршы жууукълашхандыла. Къыралны ара шахарын къорууларгъа Узакъ Востокдан, Орта Азиядан, Сибирьден эм союз республикаладан аскер биригиуле келгендиле. Аланы санында Алма-Атада къуралгъан, генерал-майор Иван Васильевич Панфилов башчылыкъ этген 316-чы жаяу аскер дивизия да болгъанды. Анга къазахлы жашла кёп санда киргендиле. Дивизия ара шахарыбызгъа ёшюн ургъан айырмалы гитлерчи аскер биригиулеге къажау тургъан 16-чы армиягъа къошулгъанды. Аны башчысы уа аты дуниягъа белгили Рокоссовский эди.

Къыркъ биринчи жылда октябрьде Волоколамск ючюн баргъан къызыу сермешле Уллу Ата журт урушну тарыхына киргендиле. Немис аскерле танкла эм самолётла бла бизникиледен эсе кёп да онглу эдиле. Октябрьны ахыр кюнлеринде гитлерчиле Волоколамскны алгъандыла. Алай андан ары барыргъа къолларындан келмегенди. Фашистлени Москвагъа жолларын кесген аскерлени санында айтхылыкъ Панфиловну дивизиясы да болгъанды.

Ары дери кеси районундан башха жерледе белгили болмагъан Дубосеково темир жол разъездни аты артда дуниягъа айтылгъанды. Былайда Панфиловчу дивизиядан 28 солдат жарым жюз фашист танк бла ёлюм сермешге киргендиле. Танкла аланы юслери бла алгъа ётселе, Москвагъа ычхынырыкъ эдиле. Не ёлген, не къалгъан! Сермеш аллай чекге жетген эди. Панфиловчу жигитле ёлюмню аллында тобукъланмагъандыла. Кючле тенг тюйюл эдиле. Бизникиледен 28 адам, немислилени жанындан – 50 танк.

«Россей деменгили къыралды, алай артха кетерге жерибиз жокъду», – дегенди политрук Клочков. Ол сёзле бизни битеу аскер биригиулерибизге жайылгъандыла эм солдатланы бла офицерлени патриот сезимлерин болмагъанча бийикге кётюргендиле. Политрук Клочков а, белине гранатла тагъып, фашист танкны тюбюне киргенди. Андан башха амал жокъ эди жерни титиретип келген къурч машиналаны тохтатыргъа. Политрукну ызындан аны солдатлары да, фашист танкланы ара шахарыбызгъа ычхындыргъандан эсе, ёлюмню сайлагъандыла.

Къыркъ биринчи жылда 18 ноябрьде, солдатлары бизни къорууланыу ызыбызгъа фашистле бла къазауат эте тургъанда, генерал Панфилов жан бергенди. Ол къуру аны дивизиясына угъай, саулай Къызыл Аскерге да уллу бушуу эди. Иван Васильевич 316-чы дивизиягъа гвардиячы ат аталырдан бир ненча сагъат алгъа ёлгенди. Дивизия Рокоссовскийни армиясына кире эди. Командармны кесича, Панфилов да дайым да фронтну ал ызындан кетмегенди. Аскер башчы уруш этген солдатларындан узакъгъа кетмезге керекди деп, алай юйретгенди Константин Константинович анга бойсуннган офицерлени. Ол жаны бла кеси юлгю эди. Рокоссовский юч кере жаралы болгъанды.

Партия бла правительство 316-чы дивизияны солдатларыны бла офицерлерини кишиликлерине эм жигитликлерине тийишли багъа бергендиле. СССР-ни Баш Советини Президиумуну Указы бла дивизия Къызыл Байракъны ордени бла саугъаланнганды эм анга 8-чи гвардиячы дивизия деп аталгъанды.

Москваны къоруулагъанланы араларында таулу жашла да болгъанларын белгилерге тийишли кёреме. Ара шахарыбызны хауадан къорууларгъа лётчик-истребитель Чеченланы Жамал къатышханды. Аны тамата къарышдашы Билял, айтхылыкъ Доваторну атлы аскеринде уруш эте, жан бергенди. Москва ючюн артиллерист Геляхланы Исхакъ, бомбардировочный авиацияда къуллукъ этген Гайыланы Мухтар, жаяу аскерчиле Аттоланы Харун, Къулбайланы Элбай, дагъыда башхала, жан-къан аямай, уруш этгендиле.