Банк карталадан ахчаны къалай урлайдыла

Эсеплеге кёре, былтыр гудучула бизни банк карталарыбыздан бир миллиарддан аслам сомну урлагъандыла. Аланы хаталары битеу да 107 минг адамгъа тийгенди. Быйыл Ара банк быллай аманлыкъ ишлени саны азайырыкъды дейди, алай экспертлени оюмларына кёре уа, ала бютюн кёбейирикдиле. Ол а сагъайтмай къоймайды…

 Аманлыкъчыланы хыйлалыкълары

Россейни МВД-дан билдиргенлерича, картадан ахчаны урлагъанда гудучула асламысында хаталы программаланы бла фишинг сайтланы хайырланадыла.

Ол къалай ишлегенин а бусагъат ангылатайыкъ.

- Бир кере къарындашым, сёлешип, картасына 5 минг ётдюрюрюмю тилейди, - дейди Мытищиден Мария Гуреева. – Интернетде банкны сайтында энчи кабинетиме киреме. Ахчаны анга кёчюрюп тебирегенлей, телефонума карта ишлемейди деп билдириу келеди. Банкда картамы жангыдан ишлетедиле. Кече уа андан алгъа 4 минг, ызы бла уа 5 минг кетеди. Баям, аманлыкъчыла  банкны сайтына ушатып этген жалгъан сайтха тюшен эдим.

Бу а москвачы Николай Поповну хапары.

 - Банкны сервис телефон номеринден 500 сомну бу счётха ийигиз, ансы картаргъыздан битеу ахча кетерикди деп, билдириу келеди. Мен не болгъанын иги ангылагъынчы, бир эр киши сёлешеди. Ол, банкны къоркъуусузлукъну жалчытыугъа жууаплы ишчисиме деп, мени аманлыкъчыла алдатыргъа кюрешгенлерин айтады. Сора  анга «отмена перевода» деп смс жазарымы, анда уа дагъыда картаны бирси жанында юч тарихли CVV кодну иерими тилейди. Битеу ол айтханыча этеме, олсагъатлай картамдан битеу ахча думп болады. Артха банкга сёлешеме, ала уа учреждениядан манга бир адам сёлешмегенин билдиредиле. Ала ангылатханларыча, уручула къайсы номерден да сёлешип къояладыла.

Адамланы алдатыуну дагъыда бир амалы. Сиз бир затны сатыу-алыу сайтда затыгъызны сатаргъа сюесиз. Аны жаратып, сизге алыучу сёлешеди, багъасын ахчаны картагъа ётдюрюп тёлерге сюйгенин билдиреди. Сиз анга картаны номерин айтасыз. Ызы бла уа сизге биреулен, банкны телефонундан сёлешип, къоркъуусузлукъну жалчытыу службасыны келечисиме дейди эм анга ПИН-кодугъузну жазып, сообщение иеригизни тилейди. Сиз анга тюз да ПИН-кодну ийгенлей, ахчагъыз да тас болады.

Бир затха таянмагъыз

Карталаны тонауну керти да сейирлик амаллары бардыла. Аманлыкъчыла проводсуз ишлеген PayPass терминалны аладыла. Аны бла артыкъ багъалы затланы алгъанда ПИН-кодну жаза турмай, картаны кассада терминалны юсю бла ётдюрюп къойгъанда хайырланыучудула. Ала бла файда уручула транспортда неда башха адамла кёп жыйылгъан жерледе тюшюрюучюдюле. Аны ала адамны картасы тургъан хуржунуна неда сумкасына жууукъ элтедиле эм битеу ахчаны кеслерине олсагъатлай ётдюредиле.

Аны бла бир кереге бир адамдан 1 мингден кёпню алыргъа жарамаучуду, алай тыкъ-тыкъма вагонну ичи бла ёте, хар кимден да аз-маз урласала, иги кесек ахчы жыйыллыкъды. Хау, ахчагъыз алыннганды деп СМС келликди, алай ол къайры, кимге кетгенин а биллик тюйюлсюз. Сора гудучу да аллай бир заманын къатыгъызда туруп турлукъ тюйюлдю.

Былайда биз бир кесек чогъож болгъанбыз. Ахчаны алай тынч урларгъа къалай болады да?! Сора, кесибизни гудучуланы жерине салып кёргенбиз. «Комсомолканы» мекямында тюз аллай PayPass аппарат барды.

Эксперимент №1.

Тиширыуну (ол хар нени да биледи) ууакъ, къагъыт ахчасы, картасы бла бохчасы хуржунундады. Тюз къатында уа бизни аманлыкъчы-журналистибиз сюеледи. Инбашындан тагъылгъан сумкада, аны узунлугъу хуржуннга жетеди, прибор турады. Терезеден кирген дауурда къыз ахчасы алыннганыны юсюнден СМС-ни эшитмейди. Биз аппаратны 63 сомну – кофени багъасын - алырча этгенбиз, алай аманлыкъчыла аллай гитче ахчачыкъ бла чекленип къаллыкъ тюйюлдюле.

Эксперимент №2.

Бохча башы къаты жабылып тургъан барсеткадады. Прибор - журналистибизни сумкасында. «Аманлыкъчы», ётюп бара, биринчиге бир жанына туруп, аны иерин тилейди. Сора, аны барсеткасына сумкасын женгил тийирип ётеди. Аллай билинир-билинмез жетдириуден окъуна прибор ахчаны кесине жыяды.

Эксперимент №3.

Уручуну борчун къыйыныракъ этейик. Бохча бла аппаратны араларына уллу китапны салайыкъ. Алай, кёргенибизча, ол ахчаны урларгъа тыйгъычлыкъ этмейди. Анга дагъыда Дмитрий Миропольскийни «Тайна трёх государей» деген ючтомлугъун къошайыкъ. Ма энди ахча гудучугъа кетмеди. Алай бла картада ахчаны быллай приборлары бла аманлыкъчыладан сакълар ючюн, аны бла терминалны арасы 8 сантиметрден аз болмазгъа керекди.

Эксперимент №4

Биз бу аппарат бла ахчаны тюрлю-тюрлю он банкны карталарындан урлап кёргенбиз. Аланы барысындан да ахча къыйынсыз алыннганды. Сора былайда гудучуну алдаргъа умут этгенбиз: бохчагъа бир угъай, эки карта салгъанбыз. Ол да болушханды! Терминал бир картаны жууукъ келтиририбизни «тилегенди».

Алай бла биргегизге талай картаны айландыра турсагъыз, гитче касса аппаратла бла сизни бир киши да тонаяллыкъ тюйюлдю.

Хаталы терминалдан къорууланыу

Специалистле юйретгенлерича, картаны фольгада неда темир орунда жюрютюрге керекди. Аны кертилигин тинтип кёргенбиз – болушады. Алай банкоматны аллында картаны фольгадан чыгъарып кюрешгенигиз жанындан къарагъанда сейир кёрюнюрюкдю. Гудучуладан къорууланыуну шёндюгюлю амалары да бардыла. Сёз ючюн, темир холдерле – ала визитницалагъа ушайдыла. Неда экранирующий бохчала.

Эсеплени орунуна

Аллай аппаратланы багъалары 10-20 мингди. Бир сагъатны ичинде адамланы тонагъандан сора аманлыкъчы анга жойгъан ахчасын къайтарлыкъды. Тутулур деген къоркъуу жокъну орунундады.

Алай быллай аппаратла кимге болса да сатылмайдыла, жангыз да эсепде болгъан предпринимательлеге бериледиле. Налоговыйде кимде къаллай болгъаны жазылыпды. Келген СМС-сообщенияда уа адамгъа ахчасы къайсы кафеде жоюлгъаны окъуна айтылады. Банкда да сомларыгъыз къайры кетгенлерини юсюнден билдириу барды.

Алай эсе уа, аманлыкъчыны тапхан бек окъуна тынчды, деп сунаса. Болсада, кеси да билмей кофе алгъаныны юсюнден дауур ким этер? Уллу шахарда аны ким излеп башлар? Неда полициягъа ким тарыгъыр? Ол ууакъ ахчады, уголовный жууаплылыкъгъа уа 2000 мингден кёп урлагъанланы тартадыла. Андан азы уа административ жууаплылыкъды. Заявлениягъызны алсала да, аны тинтип бир киши кюрешип турлукъ тюйюлдю.

Тоналгъаныгъыз ючюн ким тёлерикди?

Тоналгъан адамланы дагъыда бир зат чамландырады: банкла тас болгъан ахчаны къайтармагъанлары. Финансистле биз тёлерге керек тюйюлбюз, ала клиент келишимде айтылгъан къоркъуусузлукъ излемлени толтурмагъанларына кеслери терсдиле, дейдиле. Кредит организацияла ахча урланмазына страховка этиучюдюле. Сбербанкда ол, сёз ючюн, быр жылгъа 700 сом турады, анга 30 мингнге страховка этерге боллукъду.

Алай башха оюм да барды.

 - Банкла клиентлерини ахчаларын сакъларгъа борчлудула, - дегендиле Дубровкада хайырланыучуланы эркинликлерин къоруулагъан обществода. – Ахча законсуз алыннган эсе, ол банкны кемчилигиди эм организация аны къайтарыргъа борчлуду. Унамай эселе, хайырланыучуланы къоруулагъан жерлеге барыгъыз. Анда сюдге заявленияны тюз жазаргъа болушурукъдула.

5 эсгертиу

- Банкоматланы хайырланнганда сакъ болугъуз. Алада ахча берилген жерде картаны номерин бла ПИН-кодну «окъугъан» скриминг устройство болургъа боллукъду.

- Тыш къыраллада бютюн эсли болугъуз. Алгъаракълада Интерпол  Болгарияда бла Румынияда ишлеген аманлыкъчыланы тапханды, аланы россейли гражданланы банк карталаны уллу базалары бар эди. Ара банкда оюм этгенлерича, гражданларыбыз ол карталаны тыш къыраллада болгъанларында хайырланнгандыла, ахчаланы алгъан банкоматлада уа скриминг устройствола болгъандыла.

- Банкдан келген сообщениялагъа бла звоноклагъа ийнанмагъыз. Сёлешген номер шагъырейча кёрюне эсе да, ышанмагъыз. Картагъызны бла счётугъузну юсюнден билдириу этмегиз, ПИН-кодугъузну айтмагъыз. Андан эсе банк картагъызда жазылгъан номерге сёлешигиз.

- «Энчи кабинетигизге» мобильный телефонугъуздан кире турмагъыз. Бютюнда смартфонугъузда вирус бар эсе. Сёз ючюн, сим-картада болгъан данныйлени «окъугъан» вирус жайылыпды. Ол сизге да «жукъгъан» эсе, аманлыкъчы банк операцияны этеригизни бла къаллыгъызны тохташдырыр ючюн, ийген парольну билаллыкъды.

- Мобильный банкга киргенде, ПИН-кодну жазмагъыз. Аманлыкъчыланы жумушларын бютюн тынч этмезча логин бла пароль къурагъыз.

Быллай зат да болгъанды

- Банкланы бир-бир аман ниетли ишчилери ахчалары болгъан, алай кёп заманны ичинде адам тиймеген счётланы излейдиле, - деп билдиреди ФСБ-ны запасда полковниги, банкда къоркъуусузлукъ жаны бла эксперт Максим Мельничук. – Сёз ючюн, адам ёлдю, аны уа счётунда ахча къалды эм аны юсюнден бир киши да билмейди. Неда аны мюлкю ётген жууукълары алыкъа аны бла хайырланыргъа эркин тюйюлдюле. Тыш адам ол ахчаны алалмаз деп сунаса. Нек дегенде, анга ие болур ючюн, мобильный телефоннга келген парольну жазаргъа керекди. Ол а счётну иесиндеди. Алай аманлыкъчыла клиентни данныйлерине кеслерини телефонун жаздырадыла – техника жаны бла ол къыйын тюйюлдю. Сора ала битеу ахчаны кеслерине аладыла эм артха алгъыннгы номерни жазып къоядыла.

Басмагъа Кульчаланы Зульфия хазырлагъанды.
Поделиться: