Къарындаш къабырлада асыралгъанды

Уллу Хорламны 76-жыллыгъына

Черек районда Баллиланы тукъумдан Уллу Ата журт урушха кетип, андан сегиз адам къайтмай къалгъанды. Бизни бюгюннгю хапарыбыз а аладан бирини юсюнденди.

Баллиланы Оразайны жашы Темиркъан урушха дери Бозаланы Хусейни къызы Нафисат бла  юйюр  къурагъанды. Алагъа бир жаш бла беш къыз да туугъанды – Жамал, Жансурат, Дулдусхан, Жалдусхан. Муслиймат, Шерифат.  1941 жылда Темиркъанны къызыл аскерге аладыла. 1942 жылда 24 июльда уа, Туапсе къоруулау районну штабыны ёлгенлени юслеринден 1942 жылда 9 октябрьде жарашдырылгъан 275339-чу номерли билдириуюне кёре, 383-чю мараучу дивизияны 696-чы мараучу полкуну къызыл аскерчиси Баллиланы Оразайны жашы Темиркъан (документде аны аты «Балиев Темиркан Аризаевич» деп жазылып къалгъанды)  Ростов областьны Кагальницкая станицасында душман аясуз бомбала атхан кезиуде жоюлгъанды. Асыралгъан да ма ол станицада этилгенди.

Алай башха документге  -  383-чю мараучу дивизияны 1942 жылда 3 ноябрьден 30960-чы номерли билдириуюне  кёре уа,  383-чю мараучу дивизияны къызыл аскерчиси Баллиланы  Оразайны жашы Темиркъан  (мында уа аны аты «Балиев Темеркан Уразав» деп жазылып къалгъанды) 1942 жылда 27 июльда Батайск шахарны тийрелеринде жоюлгъанды (ёлюгю сермеш аулакъда къалгъанды).

1943 жылда 6 октябрьде 1121-чи номерли аскер бёлюмню (ППС №505) аскерге алыу жаны бла бёлюмюню таматасы  полковник Мороз Балли улуну ёлгенини эмда асыралгъаныны юсюнден билдириуню бу адрес бла  жибергенди: Удмурт АССР,Къазан темир жол, Кизнер станция, 755-чи номерли почта орун, Баллиланы Локъманнга (фронтчу Уллу Ата журт урушда ёлгенди).  Анда уа былай жазылгъанды: «Сизни баш иегиз Баллиланы  Оразайны жашы Темиркан (Балиев Тимеркан Аризаевич)  Ата журтубуз ючюн   сермешде жигитлигин, кишилигин да кёргюзтюп, аскер антына кертичилилей къалып, 1942 жылда 24 июльда душман самолётла аяусуз бомбала атхан кезиуде жоюлгъанды. Ростов областьны Кагальницкая районуну ол атлы станицасында асыралгъанды».

Бу бушуулу къагъытха военкомантны ишчилери былай къошхандыла: «Н-чу АХЧ. Направить в ВК Кирг.СССР. 7.VI.44 г.». Жарсыугъа, ол фронтчуну жууукълары тургъан жерге жетмегенди. 1944 жылда 23 октябрьде уа Фрунзе областьны аскер комиссариаты  ол бушуу къагъытны Къызыл Аскерни  ёлген аскерчилерин эсепге алыу жаны бла управлениясыны таматасына жибергенди, Баллиланы Темиркъанны юйюрю Къыргъыз ССР-ни Фрунзе областында жашамагъанын жазып. 

КъМР-ни Эсгериу китабында  да (2014 жылда чыгъарылгъаны, 1-чи том, 51-чи бети эмда 2016 жылда чыгъарылгъаны, 4-чю том, 336-чы бети) эки тюрлю жазылыпды: «Балиев Темиркан Аршаевич, 1906 жылда туугъанды, къабартылыды, Нальчик ш. Совет Аскерге 1941 жылда Нальчикни  шахар военкоматыны юсю бла чакъырылгъанды. Рядовойду. 1942 жылда июльда ёлгенди.  Ростов областьны Кагальницкая станицасында асыралгъанды» эмда  «Баллиев Темиркан Оразаевич, 1910 жылда туугъанды, таулуду, Огъары Малкъар. Совет Аскерге 1941 жылда Черек районну военкоматыны юсю бла чакъырылгъанды. Рядовойду. 1942 жылда 24 июльда ёлгенди.  Ростов областьны Кагальницкая станицасында асыралгъанды».

Тюзю уа былайды: «Баллиев Темиркан Оразаевич, 1906 жылда туугъанды, таулуду, Огъары Малкъар. Совет Аскерге 1941 жылда Черек районну военкоматыны юсю бла чакъырылгъанды. Къызыл аскерчиди. 1942 жылда 24 июльда ёлгенди.  Ростов областьны Кагальницкий районуну Кагальницкая станицасында  къарындаш къабырлада – Ёлген аскерчилени мемориалында - асыралгъанды».

Баллиланы Темиркъан 383-чю мараучу дивизияны къауумунда Кавказны къоруулау ючюн къазауатха къатышханды эмда «За оборону Кавказа» майдал бла саугъалаугъа кёргюзтюлгенди, алай  аны жууукъларына ол тюшмей къалгъанды.  Аны къызын  - Бачиланы Жалдусханны, биз Огъары Малкъарда тапханбыз. Бизге бу ишде КъМКъУ-ну преподаватели Гайыланы Сакинат, Жюнюсню къызы, уллу себеплик этгенди. Жарсыугъа, Баллиланы юйюр архивлеринде Темиркъанны сураты сакъланмагъанды. 2020 жылда 19 февральда биз фронтчуну къызыны атындан РФ-ни Къоруулау министерствосуну Кадрла жаны бла баш управлениясына документлени хазырлап жибергенбиз, анга атасыны  «За оборону Кавказа» майдалыны удостоверениясын берирлерин тилеп.

Быйыл 30 июньда андан Жалдусханнга письмо жибергендиле. Анда уа Россей Федерацияны Президентини Къырал саугъала жаны бла управлениясындан майдалны удостоверениясы келгенлей, ол анга бериллигини юсюнден айтылгъанды. Алайды да, къызыл аскерчи Баллиланы Оразайны жашы Темиркъан «За оборону Кавказа» деген майдал бла саугъаланнганлы 76 жылдан артыкъ заман озгъандан сора, ол фронтчуну къызы Жалдусханнга берилликди.