Буруннгулу патчахланы чам атлары

Эртте заманлада жашагъан кёп патчахланы кеслерини атларына чам атла да къошуп болгъандыла. Бирини къылыгъы, башхасыны уа бет неда сан ышаны. Не зат этерге керек болур эди Сабий сюй неда Ит сёгун деген атла берилир ючюн алагъа…

Генрих VIII Багъыр бурун

Генрих VIII патчахны буруну башха адамланы бурунларындан артыкъ башха тюрлю эди деп айтырча тюйюл эди. Былай алып къарагъанда - тёрели, британлы бурун. Бу патчах кеси да аны бла угъай, алты къатыны эмда семизлиги бла белгили болгъанды. Алай не ючюн эсе да халкъны ауузуна аны буруну тюшгенди. Ол нек болгъанды алай?

Къыралны казнасы таркъайып, кюмюш ахча чыгъарыргъа бу багъалы темир жетишмей башлагъаны бла, ахчаны кюмюш суу ичирилген багъырдан жарашдырып башлагъан эдиле. Къолда жюрюгенде уа юсю ашала кетип, патчахны суратында буруну багъыр бетли болуп тебиреучю эди.

Хыйны этилген Карл II

Испанияны патчахын Карл II-ни хыйны этилгеннге угъай, ауруулугъа санаргъа керек эди. Туугъанындан окъуна аны юсюнде къадар ауруулары эм къыяулукълары болгъанды. Тили асыры узундан, патчах адамча тынгылы сёлешалмай эди, бет сюеклери тапсыз болгъанлары ючюн а ашны иги чайнаялмагъанды. Башы  -бек уллу, сюеклери - къарыусуз. Аурууларыны тизмеси жетишимлерини тизмесинден эсе узун. Ачыкъ айтханда, къыралгъа аны анасы - Австриялы Карла Марианна оноу этип болгъанды. «Хыйны этилген» деген ат а аны ол къадар аурууладан багъар амал ючюн берилгенди.

Эсге сала айтсакъ, Карлны жууукъларындан бири – акъылындан шашхан Хуана I акъылсыз эди.

Эдмунд II Темиржан

Патчах Эдмунд, сагъынылгъан Карлны къатында бек жигит, хунерли аскерчи болгъанды. Кесин да халкъ сюйген аллай. Алай патчахлыкъда уа ол жаланда жети айны олтургъанды. Темиржан деген ат а анга темирден  ишленнген кийимле кийип, жашаууну кёбюсюн урушлада ётдюргени ючюн берилгенди.

Ричард I Хау-эм-Угъай

Аслан жюрек деген атлы Ричард патчахны энтта да бир чам аты болгъанды – Хау-эм-Угъай.

Ол кезиулени китапларында бу адамны терен акъыллы, кючлю, жигит патчахча кёргюзте эдиле. Асланны хорлап, аны жюрегин къоллары бла жыртып чыгъаргъан кишича.

Алай Аслан жюрек деген атны тарыхы башхаракъды. Ол анга жортуууллада кюйсюзлюгю ючюн берилгенди. Аны себепли анга Аслан жюрек деп угъай, Жюрексиз неда Ташжюрек деп айтса тийишли боллукъ эди. Хау-эм-Угъай деген къошакъ ат а ол, бирсилеге тынгылай кетип, оноуун терк тюрлендирирге ёч болгъаны ючюн берилгенди. 

Иоанн I Ёлгенден сора

Иоанн I патчах Къайгъылы Людовикни жашы болгъанды. Людовик а, суратларына кёре, «Терс кюзгюлени Патчахлыгъы» деген кинофильмде Йягупоп патчахха ушай эди. Баям, хали да андан узакъгъа кетген болмаз эди, аллай ат берилген эсе…

Бу адам 26 жылында ауушханды. Бир талай айдан а аны жашы Иоанн тууады. Патчахлыкъгъа орналгъандан сора беш кюн озуп дуниясын алышады. Ол ат да анга аны ючюн берилгенди.

Луи-Филипп I Кертме

Бу французлу патчах Гражданин, Буржуа да болгъанды. Ахыры уа Кертмеге келгенди. Ол Франциягъа онсегиз жыл патчахлыкъ этгенди. Ахырында асыры эрикдиргенден, халкъ кётюрюлюп аны орунундан кетереди. Кертме деб а бети анга ушашлы, кеси да артыгъы бла семиз болгъаны ючюн атагъан эдиле. Чам суратлада аны алай ишлеп болгъандыла.

Французлу «la poire» деген сёз а кертмеден сора дагъыда «толу акъыллы болмагъан» деген магъананы да тутады.

Харальд I Кёктиш

Даниягъа бла Норвегиягъа Харальд I патчахлыкъ этгенде биринчи къырал христиан диннге кёчгенди. Алай бу адам халкъны эсинде аны бла угъай, кёк тишлери бла къалгъанды. Норвежча кёк тиш деген сёз Blåtann деп жазылады. Лингвистле уа ол кёкден иги да къара тюрсюнлю магъананы тутуучу эди ол кезиуледе дейдиле.

Башхача айтханда, патчахны тишлери доюн болмагъандыла. Баям, анга ол ат да аны себепли берилген болур эди.

Шёндю Bluetooth технологияны (ингилиз тилден ол «кёк тиш» деп кёчюрюледи) да ол патчахха атап атагъандыла. Аны Даниядан бла Швециядан специалистле жарашдыргъандыла. Харальд I уа кеси заманында аланы халкъларын бирлешдирирге кёп къыйын салгъан эди.

Менме деген хар викингни кесини бир энчи аты болгъанды. Сёз ючюн, норвегиялы Эльвирге сюймей туугъан къагъанакъны сюнгю таякъгъа тагъып ёлтюрген тёрени тыйгъаны ючюн Сабий сюй дегендиле. Викинг Роллонну чам аты уа Жаяу жюрюген болгъанды. Ол асыры ауурдан, аны бир ат да кётюралмагъаны  ючюн.

Константин V Бауушчу

Тарых хапарлагъа кёре византиялы император Константиннге бу ушагъыусуз ат ол къагъанакъ болгъанда, килисада жоргъа тарта тургъанда епископну къолларында тюбюн толтургъаны ючюн берилгенди. Алай бирле уа аны дин къуллукъчуланы арасында жаулары къурагъан ётюрюк хапарды дейдиле. Нек дегенде, Константин иконалагъа баш урууну терсге, мажюсюлюкге санагъанды. Тюзмю болур эди ол, огъесе терсми – ким биледи, алай Бауушчу деген ат а тарыхда къалгъанды.

Токугава Цунаёси Ит сёгун

Токугава Цунаёсиге «Ит сёгун» деген атны, баям, жер башында жаныуарланы эркинликлерин къоруулау жаны бла биринчи болгъаны ючюн берген болурла. Ол 1687 жылда юй жаныуарланы, бегирекда итлени ёлтюргенлени кеслерин тутуп ёлтюрген тёрени кийиргенди. Ызы бла талай буйрукълары бла итни жашауун адамныкъындан эсе багъалы этгенди. Ауузу да шыты этип, орамлада чабып, халкъны къабып айланнган итге окъуна тиерге жарамай эди. Жаныуар къатынга келирин сюймей эсенг а, анга жаланда «Сизни бийиклигигиз» деп сёлеширге керек эди.

Токугава патчах болгъан кезиуледе итлеге приютла ишлеп башлайдыла. Быллай сюймекликни тамыры уа, ким эсе да императоргъа, аны туудугъу болмагъаныны хатасын, ол бирси жашауунда итлени къырып тургъанында кёрюрге керекди дегенинден чыгъа эди. Аны себепли бу жашауунда гюняхларын кечер амал табаргъа керек эди.

Халкъына уа Токугава хазна игилик этмегенди, аны ючюн адамла анга Ит сёгун деген ат бергендиле. Аны сабийи да болмагъанды. Ол ауушхандан сора уа ызы бла келген Токугава Иэнобу битеу «ит» буйрукъларын кетергенди.

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.

Фото в папке «Короли»