Билимли муслийман башхалагъа юлгюдю

РФ-ни Муфтийлерини советини   председателини орунбасары – Саратов областьны муфтийи Мукаддас Бибарсов бек белгили дин къуллукъчуладан бириди. Ол дайым да Кавказны республикаларына келип, алада дин къарындашларыны проблемалары бла шагъырей болгъанлай турады. Аллай жолоучулукъларындан биринде биз аны бла тюбешип,   къыралда ислам дин бериу системаны айнытыуну, динде тиширыуланы  жерлерини юслеринден сорууларыбызгъа жууапла беририн  тилегенбиз.

- Мукаддас-хазрат, сиз Север Кавказгъа дайым да келесиз. Исламны  халкъда жерини юсюнден не айтырыкъ эдигиз?

- Кертиди, дин къарындашларымы жашаулары бла  шагъырейленнгенлей турама – бирде асламлы информация органланы юслери бла, бирде уа мында дин къуллукъчула бла телефонну неда скайпны болушлугъу бла ушакъла бардырама, аладан да сорама. Муслийман къарындашларымы тириликлерин, диннге тартылгъанларын сезгенме. Алай проблемала да бардыла.

Биз информация технологияла  айныгъан ёмюрде жашайбыз. Алгъын алимле бирге жыйылып, кеслерини араларындан сюзген вопросла энди  асламлагъа белгили болгъандыла. Алай бу билимни адамла тюз, кемчиликле болдурмай хайырланнгандыла десем, жангылгъан этерикме. Динни юсюнден терен билими болмагъан, аны ангыламагъан адам  ол информацияны кесине таплыкъгъа хайырланып башлайды. Ол а къойчу  бир китап окъуп, инженерни неда врачны ишлерге юйретгеннге ушайды. Жарсыугъа, бизни жамауатда аллай кезиуле боладыла.   

Муфтийле, дин къуллукъчула бирге тюбесек, жамауатда болумну, кемчиликлерибизни сюзюп, тюз жолну табаргъа кюрешебиз. Мен акъыл этгенден а,  аладан къутулургъа сюе эсек, адамланы билимлерин ёсдюрюрге, жаш адамла бла тюбешип, ала бла бир тил табаргъа  керекбиз.

- Арт заманда, жарсыугъа, не  аманлыкъ этилсе да, аны кавказлыла, муслийманла  бла байламлы этип къоядыла. Ол а исламгъа да кир къондурады, адамланы андан къачдырмай къоймайды. 

-  Бу соруу  къуруда къыралыбызда бола тургъан ишле бла байламлы тюйюлдю. Ма, сёз ючюн, Украинаны юлгюге алайыкъ. Анда  къаугъа дунияда даражалары жюрюген уллу къыралланы геополитика сейирлери  ючюн ачыкълагъанды.

Кюн сайын бизге кёп тюрлю  информация бередиле,  аланы арасында игиси, аманы да бардыла. Къайсы болса да бир халкъны неда динни аманлап, аны юсю бла душманны сыфатын къурап, аны жамауатны акъылына сингдирип башлайдыла. Быллай информация урушха къажау турургъа юйренмегенбиз. 

Ёлтюрюулени, чачдырыуланы муслийманлагъа атардан алгъа уа, исламны жорукъларын  алып къарагъыз, дерик эдим.  Динде аманлыкъгъа чакъырыула жокъдула,  аланы этген а исламдан  узакъдады.   

- Ёсюп келген тёлюню радикальный ниетледен сакълар ючюн а не этерге тийишлиди?

- Жаш адамла дунияны терк окъуна тюрлендирирге сюедиле. Ол жашлыкъны ышаныды.  Алай  муслийман адам   исламны жорукъларындан чыкъмазгъа, хар атламынгы да анга кёре этерге,  билимге таяныргъа  борчлуду. Билимсизлик  игиликге келтирмейди, аны барыбыз да билебиз. 

Шёндю жаш адамла «Не этерге тийишлиди?» деген соруугъа жууапны  тапсала, ол тамамлыкъ этген сунадыла. Алай «Къалай этейим?» деген сорууну  юсюнден а сагъыш да этмейдиле. Анга  тюз жууапны табар ючюн окъургъа, билиминги байыкъландырыргъа керекди да, ма аны ючюн.  Дунияны тюрлендирирге керекбиз деп, жаш адамла аны билгенлерича этерге кюрешедиле, алай ала бу ишлеринде Мухаммад файгъамбарны, Аллахны саламы анга болсун, жашаууну юлгюсюне таянмайдыла. 

Бу затладан къутулур ючюн а, мен акъыл этгенден, Россей дин билим бериу системаны къураргъа, кеси  арабыздан уллу алимле хазырларгъа  тийишлиди.   

- Озгъан ёмюрню 90-чы жылларында жаш адамларыбызны уллу къаууму тыш къыраллы ислам вузлагъа окъургъа кетген эдиле. Бюгюнлюкде уа  радикал ниетлени ала келтиргендиле, тышында окъутууну тыяргъа керекди дейдиле. Сиз оюм этгенден, Россейде     ислам билим  бериу система къураргъа онг бармыды? 

- Тыш къыраллада дин билим бериу система ёмюрледен бери къуралып келеди. Совет Россейде уа 70 жылны ичинде динни къурутургъа, аны унутдурургъа къаты кюреш бардырылгъанды. Алимлерибиз, ала жазгъан китапла,  окъутхан сохтала да жокъ этилгендиле. Быллай болумда   дин жаны бла терен билим берген вузну 10-15 жылны ичинде  къалай къурагъын? Мен акъыл этгенден, тыш къыраллада окъутмасакъ, билимли кадрларыбыз боллукъ тюйюлдюле. Алай башланнган билим бериуню уа кесибизге къураргъа тийишлиди. 

Жаш адамларыбыз радикал ниетлени тыш къыраллы вузладан келтиргендиле дегенни уа тюзге санамайма. Былай алып къарагъанда, арт заманда къуруда муслийман жаш  тёлю угъай, жаш адамла барысы да радикал   жанына тартадыла.

- Бирле официальный дин структурала кеслерини борчларын тийишлисича толтурмайдыла, деп тарыгъадыла. Алагъа   не айтырыкъ эдигиз?  

- Муфтиятла дин къуллукъчуланы ишлерине башчылыкъ этедиле, дин тёрелени толтуруу бла байламлы жорукъланы (фетвы) чыгъарадыла. Алай жаланда муфтиятлагъа таянып къалыргъа керекмиди?  Аланы полномочиялары алай уллу тюйюлдю.

Мен акъыл этгенден, бюгюнлюкде къыралда муслийман  граждан общество къуралмагъаны баш кемчиликледен бириди. Бизде граждан институтларыбыз, халкъны билимин ёсдюрген арамларыбыз жокъдула. Ала  уа жаш тёлюню юйретиу бла кюрешаллыкъ эдиле.

Муслийманланы дин управленияларыны ишлерин сёгюп тургъанланы мен ангыламайма. Дин структурала аягъы юсюне бола баргъанларында дау этиучюле къайда эдиле? Ала муслийман жамауат организацияла, энчи сабий садла, школла нек къурамагъандыла? Къырал аллай  онг да, эркиндик да береди.

- Ислам орталыкъны  излеген динди дейдиле. Орталыкъ дегенни уа къалай ангылатыргъа боллукъду?

- Былайда Саратов областьны муфтияты тамамлагъан ишни юлгюге келтирирге сюеме.  Биз халкъны билимин ёсдюрюу, муслийманланы сейирлерин къоруулау, башха конфессияла бла байламлыкъла къурау жаны бла уллу иш бардырабыз.

Бюгюнлюкде бирле проблемаланы башын жабып, тынгылап турургъа,  диннге не артыкълыкъ этилсе да, аны эслемегенча этип къояргъа сюедиле. Башхалары уа болмагъан жерде да къаугъа ачаргъа угъай демейдиле. Алай кемчиликлени башын жабыу, неда аланы байракъ орунуна жюрютюу не къыралгъа, неда муслийман жамауатха хата болмаса, хайыр келтирмейдиле. Аны ючюн динде орталыкъ жолну  сакъларгъа керекди.

- Исламда тиширыу   къаллай жерни алады? 

- Глобализация, информация технологияланы ёмюрю  тиширыуланы жашауларын тюрлендирмей къоймагъандыла.  Ала, жамауат ишге, политикагъа, бизнесге да   къатышып, тири болгъандыла. Муслийман эгечлерибиз да  артха къалмайдыла, аланы арасында алимле, право къоруулаучула, предпринимательле да аз тюйюлдюле. Бирде ислам конференциягъа барсанг, делегатланы арасында  эр кишиледен эсе тиширыула кёп болуучудула.

Болсада тиширыу бек алгъа анады. Аны баш борчу сабийни ёсдюрюрге, аны тюз юйретиргеди. Баланы жашауунда атадан эсе ананы магъанасы уллуду. Тиширыу сабийге юлгю болургъа, аны динни тёрелеринде ёсдюрюрге керекди. Арт кезиуде миллет культураны, тёрелени сакълагъан къыйыныракъ болуп барады.  Быллай болумда  тиширыу бютюнда жууаплы болургъа керекди сабийлерине, юйюрюне.    

-  Окъуучуларыбызгъа  айтыр затыгъыз бармыды?

- Билим алыгъыз! Ансыз айныу, алгъа барыу жокъду. Жашау кеси да кёргюзтеди акъылы, билими,  оюму  болгъан  адамгъа кесине жер тапхан тынчыракъды. Аллай муслийман  башхалагъа да юлгю боллукъду.