Ёксюзню ёкюлю жокъ…

                                                                                                 Жашау халла
Сабийни атасы ёлсе, анасы уа экинчи кере эрге барса, ёге ата бла не кюн кёреди? Буруннгулуланы «Ёксюзню ёкюлю жокъ» деген сёзлери тюзмюдю? Биз бир ёксюзлюкню сынагъан адамны монологун жазгъанбыз. Ол айтхан затла сагъышландырадыла. Баям, къан къаршылыкъ болмагъан жерде бир бирни ангылагъан къыйыныракъ болур. Хау, боладыла бек халал, огъурлу ёге атала, анала, алай башха юлгюле да бардыла.

-Cени эрге баргъан кюнюнг. Мен а ич отоуда жангыз кесим олтурама. Той тауушла. Жиляйма. Бир уллу аулакъда къуру кесими атып кетгенсе. Сюе эсенг мени, эрге нек бараса? «Жулдузчугъум, бул-булчугъум», - деучю эдинг, энди уа ол кишини къатында эркелетирмисе мени алай? Жюрексинип-жюрексинип жиляйма, алай сен мени жапсарыргъа келмейсе. Эрге бараса.

Жангы къуралгъан юйюрде мен артыкъ адам болдум. Бир жол сууукъ къыш ингирде тюйюшдюгюз. Ёге атам санга къол жетдиргенде, мен къычырып жилядым. Ол а манга бурулуп: «Сенсиз жаланда бир кюн жашар эди», - деди. Мен къайры кетейим? Жер башында бир адамгъа да керек болмагъан къыйынлы сабий. Руслан тууду. Сен конфетни да алгъа анга узатаса, жангы кийимле да анга аласа. Мен санга «ання», дейме, Руслан а - мама. Манга алгъынча къарамайса. Ол кишиге, жашынга жарыйдыла кёзлеринг. Ючюгюз - сен, ёге атам, жашыгъыз -бир дуниясыз, мен а жалан кесимме, жангызма, сизге ахырысы бла да керек тюйюлме.

Жай кюн. Жылы заман. Кём-кёк, къызыл, сары, жашил гюлле. Кёгетле. Мен не заманда да кёгетлени бек сюйгенме. Уллу сары кертмени ашай, жерден алгъан татыуун, кюнден алгъан жылыуун сеземе. Бахчабызда тереклеге сагъатла бла къараучу эдим. Мени излеген-соргъан болмагъаны себепли ала зауукълу сагъатла эдиле.

Жайны жылыуу мени бузлагъан жюрегими бираз эрите эди. Аллай ариу кюнлени биринде сиз паркга барыргъа хазырландыгъыз. Русланнга жангы кийимле кийдирип, фотоаппаратны да къолгъа алып, жолгъа тебиредигиз.

Мен ызыгъыздан атлагъанымда, ёге атам, терен ахтынып, тохтады. Анам, амалсыз болуп: «Къызым, юйде къал», - деди. «Къаллыкъ тюйюлме! Мен да сизни бла барыргъа сюеме. Мени да, Русланныча, суратха алыгъыз!» - деп жилядым. Ёге атам: «Атанг алсын сени суратха», - деди. Не айтыргъа билмей, абызырадым. Бизден айырылгъанлы бери атам бир да келмегенди. Ала тебиредиле, мен а - ызларындан. Кёп бардым, къарамадыла артха. Тохтадым. Жиляй-жиляй, юйге къайтдым. Манга алтмыш жыл болады. Ол кюн а, тюнене болгъанча, кёз аллымдады.

Мен, школну бошап, училищеге киреме, анда Тахир бла танышама. Ол бираздан «юйюр къурайыкъ» дегенинде, арсарсыз «хау» деген эдим. Къайры да кетерик эдим юйюмден. Тахир ёксюз эди, мен анга: «Керекмейди той - оюн да», - деп, кийимчиклерими бир сумкагъа жыйып, юйюмден алай чыгъып кетген эдим.

Ийнанмайма биреуге къыйынлыкъ сынатханла насыплы боладыла деп. Угъай, анама жокъду дауум. Аны экинчи кере да насыбы тутмагъан эди, аны жиляуун бюгюн-бюгече да этеме. Алай ёге атама уа барды кёп дауум. Ол бир тёрт-беш жылдан сора ичип башлайды. Анам ариу да, аман да айтып кёрдю, болалмады.

Тонгуз сыфатха кирген эди аны эри бек терк. Ишин да тас этип, анамы боюнуна тюшдю. Руслан а Ростовха окъургъа баргъан эди да, анда къатын алды. Кооперативге киргенин анама къууанып айтхан эди, «Билеме, сен ахчаны тёлеп тураллыкъса», - деп къошуп сёзюню ахырында. Тёлеп тургъан эди, кертиси бла да, жарлы анам. Аладыла ала ол фатарны.

Бир талай жылдан а Русланны юй бийчесинден манга письмо келеди. Ол: «Руслан ичген этеди. Сабийлерим тынч жашасала сюеме, баям, айырылыргъа тюшерик болур»,- деп жаза эди. Мен ол письмону анама кёргюзтгенде, ол: «Сора мени жашым энди юйсюз ичгичи боллукъду», - деди. Ол кюн, тюнгюлюп, тёшекге жатды да, андан сора турмады. Ёлдю.

Анамы юйюн ёге атам, манга бир сёз да айтмай, сатып, «сау къал» демей, башха шахаргъа кёчдю. Руслан бла къатыны айырылмадыла. Алай къарындашымы манга дауу болгъаны себепли сёлешмейди ол манга. «Сен анабызгъа ол письмону кёргюзтмесенг эди, ёллюк тюйюл эди ол», - дегенди.

Эрим бла да къуралмады жашауум. Ол манга: «Сен адамгъа толусунлай ийнанып, андан игилик сакълай билмейсе. Аманлыкъ сакълайса.Манга ийнанмагъанынгы сезген этеме. Ол мени алай жунчутады!»-деучю эди. «Ийнан мени сюймеклигиме»,-деп тилегенинде, «ийнанама» дерге тилим  бурулмагъанды. Артда, ол мени къоюп башхагъа кетгенинде: «Кёрдюнг да», - деген эдим. Ол а: «Сен кесинг къурагъанса бу къыйынлыкъны башыбызгъа. Кетеригими сакълай эдинг. Адам сакълагъанына тюбейди», - деди. Билмейме, мен терсми эдим, тюзмю эдим. Жашым бла тюйюшсек, урушсакъ, жюрегим чанчады: «Бу да мени къоюпму кетерик болур?» - деген оюм келеди башыма. Анам, ёге атам, жашларын кеслери бла бирге алып, мени уа орамда къоюп кетген кюнню къалай унутайым? Керекди унутургъа.

Унуталмайма. Билеме, адам кюйсюз, бетсиз да болады. Мен алай айтсам, эрим: «Халал да, огъурлу да болады адам», - деучю эди. Билмейме…хазнамы.

Алай жашаууму къуралмагъаныны сылтауу неде болгъанын а ангылайма: бузлагъан, къатхан жюрек жылыу бермейди, сюе да билмейди.

Анамы къабырына гюлле бла барама. «Жарлы аначыгъым, насыпсыз эдинг», - деп жиляйма. Ол ариу киерге, ариу ашаргъа, жарыкъ жашаргъа алай сюе эди! Къадары уа къанатларын кесген эди. «Мени санга жокъду дауум. Сени ючюн отха кирир эдим, аллай бир сюеме сени», - дейме.

Анам ёлгенден сора мен больницагъа тюшеме. Психиатр манга: «Хар адамны да бир кюнде анасы ёлген этеди. Сен мындан ары жашаргъа керексе», - дегенинде, мен: «Нек, не зат ючюн?» - деп соргъан эдим. Баям, ол заманда жашым болмаса эди, кетерик эдим мен да анамы ызындан. Хар заманда да мен анам бла бирге болургъа сюйгенме.

Нек, не зат ючюн жашаргъа керекди дунияда? Жаланда сюймеклик ючюн. Анам мени сюе эди. Ол кюн мени орамда къоюп кетгенин а кечеме анга.

Байсыланы Марзият жазып алгъанды.
Поделиться: