Юч жан - юч да ажымлы къадар

Ахыры. Аллы 29 февральда басмаланнганды.

Барсны уа жугъутурдан хапары жокъ, ол башханы марайды, эки аякълыны, ким эсе да ол аны жерине киргенди, аны къоратыргъа керекди. Шыбыртсыз  жууугъуракъ барып, бир секиргенлей, жангыз тырнагъын илиндиргенлей, къанын бардырыр, къаядан энишге атар, келмезча этер энди бери.

Жугъутур а сир къатып турады тепмей жеринден къарамын барсдан алмай, жууукъ келгенлей сермерикди, жыртхычны къаядан атарыкъды. Адам улусу уа  жугъутургъа жууукъ жанлагъанды. Садагъын жерлеп, атаргъа хазырланады. Барс а анга секирирге хазырды. Кёзню жумуп ачхынчы минерикди сыртына, сора ол аны ычхындырмаз.

Апсатыны малы уа кёзюн алмайды барсдан, энди бир атлагъанлай сермерикди ол аны. Андан сора жаныуар кийиклеге тиялмаз. Ариу кёк гелеуде къоркъмай отларла улакъла.

Тик къаяны башына жете баргъан жерде юч мараучу бир бирлерин марайдыла. Хар бири кеси марагъанны кёреди. Кеси да маралгъанындан а  хапары жокъ.

Адам улусу кийик хайыуанны ёлтюрюр акъылы барды. Жыртхыч аны къоратыргъа излейди, жугъутур  а барсдан къанын алыргъа. Хар бири да хазыр болдула сермешге.

Алтынчач кюн а, бу жанында борчун толтуруп, ахыр таякълары бла кёкню къызарта, таула артына ауаргъа хазыр болгъанды.

Сосланбий, садакъны жиясын къаты тартып, огъун жугъутур таба  жиберди. Кёзню жумуп ачхынчы, окъ аны жапхагъына чанчылды. Титиреди тау кийиги, къайдан келип чанчылды анга бу сууукъ, ачы зат?!

Тюз да ол такъыйкъада киштик макъыргъан таууш эшитилди. Жаш башын ол жанына бургъанлай, бир ауана аны юсюне секирип къолундан садагъын тюшюртдю да тюбюне уруп,  боюнуна узалды.

Кёзлерине къан чабып тургъан жугъутур, аны эслеп, палах андан келген сунуп, мыллыгын анга атды. Бир секиргенлей жетди, жангыз ургъанлай, эки мюйюзюн да жаныуарны быгъынына бекледи.

Титирете аркъа жиликлени, Сууукъ-Къолда уллу къычырыкъ таууш чыкъды. Аны эшитип, кийик жаныуарла куркаларына окъуна букъдула.

Бу ючюсю да, къая къыйырында, тар жерчикде сермешедиле. Сол жаны - тик, бийик, андан кетген, тохтаусуз барлыкъды черекге дери. Ёрге жаны да тикди, артыкъ бийик болмаса да, бир секиргенлей чыгъалмазса башына.

Сермешгенле жилянлача чырмашхандыла бир бирлерине. Ары бери булгъашадыла. Кезиу-кезиу тюшедиле тюпге. Бири бирине онг бермейди. Ал болалгъан жокъду. Жаш, не кючлю болсада, кёкюрегине терен киргендиле жыртхыч жаныуарны тырнакълары. Барсны да, жугъутур мюйюзлери тешген быгъынындан саркъады къаны, уучуну садакъ огъу да жашауун ала барады Апсатыны акъ малыны.

Ала барысы да сюедиле жашаргъа, алай бир бирден къутулалмайдыла. Эр киши ызына, ата юйюне, къайтыргъа излейди, кюнде тюклери акъ къар кибик жылтырагъан кийик кёк гелеулю сыртда отларгъа, жыртхыч жаныуар а къая ырбынында жугъутур жилик ашаргъа. Толмады аланы бирини да мураты. Ары-бери булгъаша кетип, барысы да къаядан энишге ташайдыла.

Жыртхыч жаныуар энди бир заманда да уугъа чыгъалмаз. Дорбунлагъа бугъуп, жугъутур эт  ашап, кесин тойдуралмаз. Кийик марай, жашырын тау жолчукълада, шыбыртсыз айланмаз. Бираздан чырпы басар аны ызларын. Не кюрешген эсе да, жугъутур мюйюзледен ычхыналмады. Бийикден кетип, тау черегине тумаланады.

Чыммакъ-акъ жугъутур да черекден къутулалмады. Барсны къучагъында, къарлы тауладан келген сууукъ суугъа ташайды. Аны да ахыр ышыгъы ол болду. Тюшмеди анга жалпакъланы терен хансларында отларгъа. Ол анга  итиннген да этмей эди. Жыртхычны къурутур эди аны мураты.

Батыр уучу да къайтмады ызына. Толмадыла аны да ахшы муратлары. Арбазына ариу келинчик келтирип, къууандырмады атасын, анасын. Кюн озду, кече озду. Дагъыда бир кюн, бир кече. Андан сора уа кёп кюнле, кечеле. Жашдан а хапар жокъ. Кетгени бла думп болду да къалды.

Ата, ана уа сакълай эдиле балаларын, хар тауушха сагъайып, бусагъат кирип келлик сунуп. Болсада энди от жагъада атасы бла олтуруп, ушакъ этмез. Анасыны аллына барып, мутхуз кёзлерине къарап: «Анам, кеч, жарсытдым сени. Алай сюеме сени, билсенг эди», - деп, тобукъларына башын салып, чачын таратмаз. Къадар анга да жан аурутмады, аяп къоймады. Ахыр кирир жери аны да тау череги болду.

Кёп сакъладыла ата, ана жигит уланларын. Бири - ичинден кюе, экинчиси уа – кёз жауларын таууса. Къыш кечелени биринде, Сууукъ-Къол таба дагъыда бир къарап, экиси да къалагъа кирдиле, эшикни ичинден этдиле, андан сора ала бир заманда тышына чыкъмадыла.

Ариукёз да, сюйгенин сакълап, жарсыды, бушуу этди, жиляды. Кёп жылла озгъандан сора да жигитле тилей эдиле аны. «Бир адамгъа сёз берген эдим, анга кертичилей къалгъанма. Мында болмаса да, аргъы дунияда табарма аны», - деп сёзюне кертичилей къалгъанды.

Андан бери жылла, ёмюрле оздула, черекле тауладан ёзенлеге кёп суу ташыдыла. Сосланбийни таныгъанла эртте дунияларын алышдыла. Аладан сора да кёп тёлюле келдиле, кетдиле. Батыр мараучуну хапары уа халкъ ауузунда жюрюйдю. Анга шагъатча къала да бюгюнлюкде да сюеледи жеринде, жайда желле, жауунла бла сермеше, къышда боранла, аязла бла.

Бир жол мен да бардым къалагъа. Аны башына чыгъып, тау ауузну ариулугъуна сейирсине, тёгерек-башха кёп къарадым. Бу тамашалыкъны жаратхан сыйлы Аллахха да шукур этдим.

Кюн чууакъ эди. Аны таякълары къаланы сууукъ ташларына къонуп, биринден бирине секире, ойнайдыла. Иги эс буруп тынгыладым, ала иничке, назик ауазчыкълары бла бир бирлерине шыбырдай эдиле. Алагъа тынгылай, мен а алай сундум, къаланы иелери аргъы дунияда бир бирлерин табып кезиуден-кезиуге, тансыкълап келе болурла журтларына деп. Ким биледи, мында табалмагъан насыпларына анда ие болгъан болурла.

Османланы Хыйса.
Поделиться: