«Саусузну жаланда дарман бла угъай, ариу сёз бла да кёллендирирге тийишлиди»

Элбрус районну стоматология поликлиникасы 1977  жылдан башлап  ишин бардырады. Бу заманны ичинде къаллай тюрлениуле болгъаныны, жетишимлерини эмда кемчиликлерини юсюнден  район поликлиниканы баш врачы Ногъайлыланы Исмайылны жашы Мустафа бла ушакъ этгенбиз.

 Мустафа, поликлиника керекли врачла бла толу жалчытылгъанмыды?

 Хау. Бу кезиуню ичинде саулай да районну адамларыны тишлерине бакъгъанбыз себепли  керекли врачларыбыз бардыла. Ала бары да бийик категориялыдыла.

Сиз врачланы ишге ала туруп, къаллай шартлагъа артыгъыракъ эс бурасыз? Врачны профессионал даражасы неден къуралады?

-Дипломдан сора да врачланы  билимлерин ёсдюргенлерине шагъатлыкъ этген сертификатлары болады. Жаш специалистлеге сакъбыз. Алагъа, сынамлары  болгъан врачла кёз- къулакъ боладыла.

 Саулукъ сакълау учреждениялада ишчини тюз сайлау бек магъаналыды. Врачны стажы, иш сынамы, иш кёллюлюгю, профессионал шартлары аны даражасын къурайдыла. Алай, мени оюмума кёре, кёп заманны бет жарыкълы тенглерини  арасында сюйюп ишлер ючюн, врачны адамлыгъы бийик болургъа керекди. Саусуз амалсыз болуп, бир болушлукъ излеп келеди бизге. Аны себепли, жаланда дарманла бла угъай, ариу сёз бла да кёллендирирге тийишлиди.

-Жыйырма биринчи ёмюрде жашагъанлыкъгъа, кёпле, алгъынча, тишчиге келирге бек къоркъадыла. Алагъа не айтырыкъ эдигиз?

-Бек тюз сорууду. Кёпле къоркъуп бизге  заманында келмейдиле. Тиш багъыуда, адамны ачытмаз ючюн,  кёп амалла бардыла. Не тюрлю багъыуну башласа да, тишни тазалагъан, къыргъан неда пломба салгъан, бек ачытхан жумушла болгъаны себепли ауруу кесиучю дармансыз кёпле чыдаялмайдыла. Сора биз саусузну ыразылыгъы бла, аны аллергиясы болгъанын  бла болмагъанын соруп, анестезия этебиз. Тишни тёгереги креклисича бузлагъандан сора, багъыуну алай башлайбыз.

Бу жаны бла бизге ышанып келген саусузну къоркъутмай, ачытмай багъыу бизни баш борчларыбыздан бириди дерге боллукъбуз. Бютюнда быллай анестетиклени  жылдан-жылгъа игиреклери, кючлюреклери чыгъадыла.

Сизни поликлиниканы керти да жетишимине ахыр жыллада нени санайсыз? Жангы оборудование  тиш багъыуну качествосуна къаллай себеплик этеди? Бу эки шарт бир бирлери бла байламлымыдыла?

Сёзсюз. Мен бизде тишге рентген этген кабинет ачылгъанын бек уллу жетишимге санайма. Дагъыда, сабийлеге деп да энчи багъыу отоу ачханбыз. Бийик билимли  жаш тёлюню ишге алыуубуз, алагъа болушлукъ этип, профессионал даражаларын ёсдюрюуюбюз да аламатды. 

  -Биз ушагъыбызда врачланы билимлерин ёсдюрюуню юсюнден   сагъындыкъ. Аланы хакъ тёлеп, курслагъа жиберир амалы бармыды поликлиниканы?

-Жарсыугъа, кёбюсюнде кеслери тёлейдиле. Бир амалыбыз болса, артха саллыкъ тюйюлбюз. Врачларыбыз усталыкъларын ёсдюрюге кеслери да бек сакъдыла.

-Элбрус районда бир ненча энчи иеликде болгъан клиникала барды. Аланы барлыгъы сизни ишигизге чырмау боламыды?

-Саусузларыбызны асламысы тишлерине бакъдырырдан алгъа къайры барайыкъ,энчи иеликде болгъан клиникагъамы, огъесе, къырал поликлиникагъамы  деп сагъышландыла. Тергей кетселе уа, анда, мында да бирча багъыу этилгенин ангылайдыла. Жаланда анда хакъ бла, бизде уа хакъсыз. Ол заманда, поликлиника хорлайды. Къолайлыла соруусуз хакъ бла бакъдырыуну сайлайдыла. Аны не жаны бла да игиге санайдыла. Дауум жокъду. Хар ким да кеси эркинди врачны да, клиниканы да сайларгъа. Алай  биз этген багъыу, башхаладан иги тюйюл эсе, аман болмагъанын ангылагъанла да кёпдюле. Билгенигизча, Элбрус район эм уллу районладан бириди. Аны себепли, ишибиз кёпдю, жууаплыды.

-Сабийлени тишлерине багъыу сизде не даражадады?

-Кёплени сабийликден  тишчи докторгъа барыулары эслеринде къалгъанды. Эсигиздемиди, алгъын анала сабийлерин: «Хыли этсенг, тишчиге элтирикме!» - деп  къоркъутуп болгъандыла. Ол кюнле, къоркъуула узакъда къалгъан болурламы? Бюгюнлюкде кюнде сабийчикле къоркъмай, сюйюп тишчи докторлагъа барырча амалла уа болурламы? Болмай а!  Бизни поликлиниканы сабийлеге бакъгъан тишчи докторланы, бийик профессионал даражаларыны хайырындан, сабий бла къоркъуусуз, ышаныулу, аны къойсакъ да, шуёхлукъ  байламлыкъ къурай билиулерин энчи чертирге сюеме.

Ала сабийни къоркъууун кёрселе, алагъа тиш къырыучу машинкъагъа тиерге эркинлик бередиле. Ол заманда уа, сабий андан къоркъмай, докторгъа багъыу этерге онг береди. Сора врачларыбыз гитче балачыкълагъа деп, тюрлю-тюрлю саугъачыкъла да хазырлаучудула. Сабий акъ халатлы доктордан къоркъмайды. Багъыу отоуну къабыргъалары да аламат боялыпдыла. Балачыкъ анда сюйген жомакъларыны жигитлерине тюбеп, сейирсинип, эси башха жанына бурулады. Ала барысы да бизни аламат амалларыбыздыла.

 - Сизге келген саусузланы ышандырыр ючюн не этерге керекди, сизни оюмугъузгъа кёре?

-Жаланда доктор ишин билип, аны сюйюп жалчытыуу себеплик этерге боллукъду. Ким да аллай врачха барыргъа сюеди. Мен да таматалыкъ этген коллективимде саусузла,  ишчилебла да аллай ышаныулу байламлыкъ къураргъа кюрешеме. Адамладан а тилеригим барды: тишлеригизни саулугъуна сакъ болугъуз. Не жаны бла да дунияда саулукъдан багъалы зат болмагъанын эсигизде тутуп, оздурмай, заманында бакъдырсагъыз.