«Болушлугъуму жарагъанын ангылау манга жетишим кибикди»

Статистика тергеуле ачыкълагъаннга кёре, жер башында псориаздан неда  псориатикалы артритден къыйналгъанланы саны юч процентге жетеди. Бу ауруу адам улугъа кесин жамауатха къошаргъа ийменирча  жарсыуланы да чыгъарады. Федерация да кесини ишин асламысында ол затха къайгъырыулукъда – алагъа эм алгъа психологиялы болушлукъну этиуде кёреди.

Бизни республикада да аллай саусузлагъа багъып, аланы жанындан ыспасха,  ыразылыкъ сёзлеге тийишли болуп бир къауум врачыбыз ишлейди. Аладан бири Бёзюланы Жамиляды. Бюгюнлюкде ол Нальчикде тери ауруулагъа бакъгъан диспансерни поликлиника бёлюмюнде урунады. Биз аны бла ишини юсюнден ушакъ этгенбиз.

- Жамиля, бюгюн псориазны юсюнден кёбюрек айтырыкъ болурбуз. Шёндюгю болумлада бютюнда, андан къыйналгъанла кеслерин къалай сакъларгъа керекдиле?

- Бу ауруулары болгъанлагъа  жайда неда къышда къыйынды  деп, къалай айтыргъа да билмейсе. Нек дегенде, сёз ючюн, бизге келип, эрттеден бери хронический аурууларына бакъдырып тургъанлагъа къарасанг, алагъа жайда бютюн иги болгъанын эслейсе. Жылны бу кезиуюнде ультрафиолетлени кёплюгю ючюндю ол алай. Болсада бирлеге уа ол ахырысы бла жарамай да къалады. Бирсиледе уа ультрафиолетни хайыры бла иммунитетлери игиленеди.

Бюгюнлюкде, билесиз, экзотика кёгетле бек жайылгъандыла. Бахчада бир-бир хансла чакъгъан заманлада да ала бираз къыйналадыла. Айтханыбызча, иссилик неда сууукълукъ жарамагъанлары да бардыла.

Жарсыугъа, шёндю псориаз бек жайылгъанды. Аны неден чыгъып къалгъаны  алыкъа саулай дунияда да толусунлай тинтилмегенди. Алгъа ата-аналары аурусала, адамла андан ауругъан сунуучу эдик. Ол кёбюсюнде алай болмагъаны тохташдырылгъаны себепли келген пациентлерибизге ата-аналаны юслеринден сорууну бере да турмайбыз.

Бизни саусузларыбызгъа бек къыйынды. Аланы асламысы кеслерин букъдуруп, ауругъанларын жашырыргъа излейдиле. «Сиз бизден жийиргенмей, къалай багъасыз, къарайсыз», - деп да айтадыла. Алагъа жамауат башха кёзден къарагъаны да бек жарсытады. Биз жюреги, бюйреги ауругъанны ангылай эсек, сокъурну-акъсакъны кёре эсек, псориаздан къыйналгъанны уа нек ангыламазгъа, алагъа нек болушмазгъа керекбиз. Айтханымча, проблеманы башы жамауатдады эмда аланы – саусузланы – кеслериндеди.

- Бу ауруудан ахырысы бла да къутулургъа уа боламыды? Илмуда айтылгъанына кёре, ол адамда  компьютерде сакъланнганча турады. Алаймыды?

- Ол кертиди. Ремиссия болуп, ауруу бир кесекге жукълап турса да, артда тюз болгъан жеринден жангыдан чыгъып къалады. Аны себепли, жарсыугъа, ол саусузда сакъланнганлай турады дегенлери тюздю.

Биз бу аурууну ремиссиягъа-жукъугъа-тюшюрюрге кюрешебиз. Адамла айтханыбызны этип турсала, алай бек къыйналмазгъа боллукъдула. Бери биринчи кере келгенлеринде, алагъа  псориаз хронический ауруу болгъанын, аны кетип къалмазлыгъын билдирсек, бек инжиледиле. Алай аны жукълатыргъа кюрешгенден, врачны эсгертиуюнден  бла диетадан башха амалы жокъду.

- Профилактика уа бармыды бу ауруудан?

- Угъай, жарсыугъа, жокъду. Алай эсе да, гриппден, инфекциядан (тишледе, тамакъда) сакълансала, хата боллукъ тюйюлдю.

- Адамны жюреги  къыйналып кёп турса да, бу ауруу чыгъып къалыргъа боллугъу уа кертимиди?

- Кертиди. Шёндю бизде ауругъанланы сексен проценти аны хатасындан ауруйду десем, ётюрюк айтырыкъ тюйюлме. Жаланда биз алагъа ол жукъгъан ауруу болмагъанын, биреуден биреуге ётмегенин ангылатыргъа кюрешебиз. Анга ийнансала да, кёллери бир  кесек кётюрюледи.

«Сен бу ишни нек сайлагъанса», - деп, манга кёпле сорадыла. Кесим сюйюп келгенме мен бери. Этген болушлугъуму жарагъанын, магъанасын ангылау манга жетишим кибикди. Саусузгъа  бир къарагъанымлай  окъуна, анга къаллай сапын, къайсы мазь, крем неда шампунь окъуна жарарыгъын кёзюм билип къояды. Ол манга жылла бла келген сынамды, усталыкъды. Ангылайсыз, быллай ауруудан къыйналгъанлагъа мен огъарыда санагъан затла энчи боладыла, алагъа жарарыкъ дарманлыкълары бла. Сора ала артда манга ыразылыкъларын билдирселе, атама-анама да саулукъ тилейдиле. Андан уллу саугъа уа, айхай да, жокъду.

- Интернетде шёндю кёп тюрлю затны табаргъа болады, алагъа уа ышаныргъа керекмиди?

- Ахырысы бла да угъай.  Псориаз бек къыйын затды. Биреуге дарман болгъан, башхагъа хата этип къояргъа болады. Аны себепли врач кёрмей, билмей, аны бла келишмей, аллай затланы этерге жарамайды. Сёз ючюн, бизде стационарда бир  оналтыжыллыкъ къызчыкъ жатхан эди. Ол аллай бир затланы кёрюп, кеси этген эди да, эти тюз да отда кюйгенча болуп, ма алай келгенди. Ауруу алай тереннге кетсе уа, анга бютюн къыйынды бакъгъан. Аны себепли Интернет амалла хата салмай къойсала, къууанырчады.

Андан сора да, бир-бирле этлеринде  чапыргъанлары болсала да, мазьла, кремле алып, аланы  кеслери алларына жагъып тебирейдиле. Врачха кёргюзтмей, аны алай этерге жарамайды. Нек дегенде  чапыргъанланы юслеринден уллу кёптомлукъ китапла окъуна жазыладыла. Аладан къайсысы болгъанын да тохташдырыргъа тийишлиди.

Кёп тери ауруу сууукълукъдан да чыгъады. Тонзиллитлери, пиелонефритлери, гастритлери болгъанла да кеслерине сакъ болургъа  керекдиле. Чапырыула бир-бирде онкологияны ышаны окъуна боладыла. Аны себепли докторсуз тюрлю-тюрлю амалланы хайырланыргъа жарамайды.

Псориаздан энчи дарман неда мазь жокъду. Аны себепли хар нени да врач буюрургъа тийишлиди. Сора бу мазьланы багъалылыкъларыны юслеринден айтсакъ да, саусуз больницагъа барып, кесине анда бакъдырса хайырлыды. Андан сора да, ол бизни поликлиникада эсепде турса, анга рецептни жазып беребиз эмда аны дагъыда льготалы дарманланы энчи аптекадан алыр онгу болады.

Ангылайсыз, бир ауруу да игиликге келтирмейди. Бютюнда адам докторну айтханын этмесе, диетаны да тутмаса. Псориаз а аны къаты сурайды. Аны себепли аллай ауруулары болгъанла, келигиз, ийменмегиз, кесигизге бакъдырыгъыз, сиз да жамауатдан айырылмай жашагъыз деп, дагъыда эсгертип айтыргъа сюеме. Алагъа багъарча онгларыбыз а поликлиникабызда, больницабызда да бардыла.

- Бу ауруу бла республикада хал къалайды?

- Шёндю ауругъанла бардыла. Сабийледе да жайылгъанды, жарсыугъа. Къагъанакълада болуп шарт билмейме, алай тёртжыллыкълада да тюбейди. Статистиканы толусунлай бардыргъанма деп айталмайма, болсада келгенлени саны иги да кёбейгенди. Адамла хар аурууну да хатасын ангыларгъа керекдиле. Бизде уа бюгюнлюкде, айтханымча, алагъа болушлукъ этерча амалла асламдыла.

Сора айтырыгъым, аурургъа къоркъуп, профилактика этебиз деп, адамла контрольсуз кеси алларына дарманланы да кёп ичедиле. Ол а аллергиялы  токсикодермияны чыгъарып да къояды.

Дагъыда вирус кёплени этлерин да чапыртады. Аллай затлары болгъанла, къоркъмай, бизге келирге керекдиле. Къайсы ауруугъа да ол къыйыннга айланнгынчы бакъгъан хайырын бегирек береди. Аны себепли жаланда тери ауруулары болгъанла угъай, бирсиле да врачха барыуну арт  болжалгъа салмасала иги эди.

- Сен республикада «Псориазны школуну» да  башчысыса, биз билгенликден. Ол а ишин къалай бардырады?

- Анда 2010 жылдан бери кюрешеме. Билемисиз, биз гитче Къабарты-Малкъарда болгъанлыкъгъа, дунияда тохташдырылгъан стандартла бла ишлейбиз саусузларыбызны багъыуда. Поликлиникада, школда, больницада болсун, муратым бирди – жамауатха, ауругъанланы кеслерине да псориаз жукъгъан ауруу болмагъанына ийнандырыуду. Пациент ол затха ийнанса, анга бакъгъан да тынч болады.

Школ тюрлю-тюрлю жыйылыула, акцияла, лекцияла да къурап, халкъ бла ангылатыу ишни бардырады. Дагъыда жыл сайын 29 октябрьде-Псориазны кюнюнде-адамлагъа ол салыргъа боллукъ заранны, багъыу амалланы юслеринден да тынгылы айтабыз. Быллай тюбешиуле да кеслерини хайырларын бередиле.

Белгилегенимча, шёндю багъыу амалларыбыз, онгларыбыз аслам бардыла. Больницада жатаргъа тюшгенлеге багъалы эмда хайырлы дарманла этиледиле. Алагъа диетагъа кёре кюннге юч кере жылы аш бериледи. Жатхан жер бла да жалчытылынадыла.

Биринчи кере келгенлеринде,  пациентлерибиз инжилип, апчып болсала да, болушханыбызны кёрселе, ангыласала, айтханыбызгъа тынгылайдыла. Ала бизге, врачлагъа, жюреклеринде ышаныулукълары бла келедиле. Биз да, аланы ол сезимлерин алдамай, аурууну жукълатырча, ол кёпге дери уянмай турурча къолдан келгенни аямайбыз.