Иги муратлары кёпдюле

Бюгюнлюкде къыралда жемишни бла наныкъны ючден бири Къабарты-Малкъарда жыйылады. Бусагъатда республикада кёпжыллыкъ битимле 24,5 минг гектарда ёсдюрюледиле, андан терк айныгъан терек бахчалагъа 19,5 мингден аслам гектар жетеди. Саулай алып айтханда, быйыл 535 минг тоннадан аслам тирлик алыннганды. Анга кесини юлюшюн Экинчи Чегемде чекленнген жууаплыгъы болгъан «Богатый урожай» биригиу да къошханды. Биз аны производство бёлюмюне башчылыкъ этген Жамалдинланы Азамат бла тюбешип, ушакъ этгенбиз.

- Азамат, терек бахчачылыкъда ишлеп не хыйсапдан башлагъансыз?  

- Атам Мауланы тери ийлеген цехи бар эди, ол себепден манга да аны бардырыргъа, тасхаларын билирге эм айнытыргъа тюшгенди. Иш аз файда келтире башлагъанда уа, Байдаланы Зулкъарний терек бахчала къурайды да, мени кесине управляющий этип чакъырады. Кесими сынар ючюн окъуна, анга угъай демейме. Алгъын алгъан сынауум болушса да, адамлагъа оноу этиу не заманда да къыйынды. Алай жангы ишге къысха заманны ичинде тюшюннгенме. Болсада, хар ишдеча, билиминги дайым ёсдюрюп турмасанг жарамайды.

- Мюлкюгюзню юсюнден айтсагъыз эди? 

 - Бюгюнлюкде Экинчи Чегемде терек бахчалыгъыбыз 40 гектаргъа жетеди. Аны бла бирге жаныбызда 100 гектар чакълы бирни да алгъанбыз, анда юч жылны арпа ёсдюребиз. Аушигерде да 40 гектардан асламны тутхан терек бахчабыз барды.

Мюлкню къурап 2018 жылда башлагъанбыз. Битимлени орнатырдан алгъа, жерни ташдан тазаларгъа тюшгенди. Саулай алып айтханда, эки жыйырма гектардан 25 машина таш кетергенбиз. Аны бла бирге тёгерек-башны игилендиргенбиз, 2,5 километрде жараусуз бетон арыкъланы игилерине алышханбыз.

«Бахчачыны юйю» деген эки къатлы офисибиз да барды. Анда уа – управляющийни, агрономну, къалауурну кабинетлери, хамам, ашхана да. Объектге жылыу энчи котельнядан бериледи. Ток, Интернет эм таза суу да тартылгъандыла. Арбазыбызда энчи техникагъа эркин жапма ишленнгенди. Тереклени тамычы амал бла   сугъарыргъа насос станциясы бла уллу бассейн да салгъанбыз.

Аушигерде бёлюмюбюзню юсюнден айтханда, мында да хар не тынгылы этилгенди – офис, техникагъа жапма, инструментлеге склад да бардыла.  Терек бахчачылыкъны жерни энчилигине кёре, тапкала амал бла къураргъа тюшгенди. Аны бла бирге сугъарыргъа сууну тёш башында чыккырлагъа насос тартады. Мында «Моди», «Флоринда» эм «Голд-Раш» сортла ёседиле, сынау халда кертме, эрик, балли терекле да орнатханбыз.

- Сизде ненча адам урунады? 

- Мени бла бирге агроном Энейланы Алий, къалауурла Байдаланы Расул, Хапаланы Ахмат, Чеченланы Къурман, Бёзюланы Алан, Гуртуланы Рамазан эм Жаппуланы Мажир, трактористле Хапаланы Мухтар бла Руслан Кармоков, механик Хапаланы Музафар эм мелиоратор Мурат Макоев ишлейдиле.

Аушигерде да юч къалауур, эки тракторчу, сугъарыучу эм механик къармашадыла.

- Техникагъыз, башха керекле да жетемидиле?

- Хау. Энчи техникабыз эм оборудованиябыз да тыш къыраллада чыгъарылгъанладыла. Тереклени эм сугъарыучу системаны да Италиядан келтиргенбиз. Оборудованияны юсюнден айтханда, ол бизни хауа болумгъа келиширча, жангыдан жарашдырыргъа керек болады. Бусагъатда энчи бир зат болмаса, оборудованияны, тереклени эм башха материалланы да кесибизни предприятияла чыгъарадыла. Ол себепден импортну алышындырыугъа чырмау этерча зат   жокъду. 

Энчи техниканы юсюнден айтханда, мен башчылыкъ этген мюлкде тёрт трактор, дарман чачдыргъан, бутакъла бла чырпыланы ууакълагъан, терек тюплеге семиртгичле атхан, тазалагъан, чалгъан, къазгъан эм башха оборудование бла устройствола да бардыла.

Керекли препаратланы бла семиртгичлени Нартанда «Агрохимия» предприятиядан алабыз. Сезонда эки тракторну бла дарман чачдырабыз, болсада аны онбир кереден кёп салмазгъа кюрешебиз. Бирси жерледе ол жыйрмадан – отуздан да кёп чачдырылады.

- Къаллай алма ёсдюресиз, тирлик къууандырамыды?

- Бусагъатда «Гала», «Голден» эм «Фуджи» сортла ёсдюребиз. Жетгенлерине кёре алмала августну жыйырмасындан башлап октябрьни ахырына дери жыйыладыла.  

Биринчи жыл 250 тонна жыйгъаныбыз эсимдеди. Быйыл аны 1100 тоннагъа жетдиралгъанбыз. Жаз башы сууукъ болгъаны ючюн тереклеге заран жетип, биз умут этген пландан жаланда 70 проценти чыкъгъанды. Тирликни асыраргъа Искожда комплексге ташыгъанбыз. Ала анда он ай тенгли бирни, товар сыфатларын тас этмей, сакъланырыкъдыла.

Бюгюнлюкде алыучуларыбызны асламысы уллу тюкенледиле. Нек дегенде 200 тонна сыйыннган камера ачылса, продукцияны он кюнден кёп къалмай сатып бошаргъа керекди. Жарсыугъа, арт эки жылда алма азыракъ сатылады. Болсада бизни эрттеден бери ишлеген алыучуларыбыз Жангы жылдан сора келип башларыкъдыла.

- Тирлик жыяргъа кесигизни ишчилеригиз жетишаламыдыла?

- Алма жыяргъа жыл сайын, эм азындан, жетмишден аслам адам келеди. Алагъа кюн сайын 1400 сом тёленеди. Ол къайсы юйюрге да ахшы къошумчулукъду. Биз пластик орунлары бла прицеплени ташырча тракторлары болгъанланы да чакъырабыз.

Андан сора да, январьдан башлап мартны ахырына дери тышындан чакъырылгъан специалистле тереклени керексиз бутакъларын бла чырпыларын кесип кетередиле. 

- Бусагъатда къаллай жумушла бла кюрешесиз? 

- Къыш сууукълада терек бахчалада иш тохтап къалады дерча тюйюлдю. Тюрлю-тюрлю жумушла чыгъа туруучудула. Биринчи сууукълада окъуна энчи техникада, насос станцияда, сугъаргъан системада да сууларын тёкгенбиз. Бу кюнледе уа буз къалын тюшюп, ток чыбыкъларыбызны юзюп жунчутханды. Болсада Чегемни электросетьлерини специалистлери бузукълукъну терк кетергендиле.

- Келир заманнга къаллай муратларыгъыз барды?  

- Ала кёпдюле, алай, бек алгъа, жюз гектарда терекле салыр умутлубуз. Анда алма эм эрик да ёсерикдиле. Бусагъатда тирликни сакъларгъа жер тапхан къыйынды, аны ючюн кесибизге холодильник ишлемей жарарыкъ тюйюлдю. Ол сюелтилинирик жерге дери ток тартханбыз, энди онг болгъанлай, юч минг тонна сыйынырыкъ объектни къурулушун башларыкъбыз. 

- Жангы жылгъа не айтыргъа сюесиз?

- Жангы жыл игиликге ийнандыргъан жомакълы байрамды. Ол себепден хар юйюрге саулукъ, мамырлыкъ, монглукъ тежейме. Хар кимни да этген муратлары толсунла, Жангы жылыбыз огъурлулукъ бла келсин!

Ушакъны Курданланы Сулейман бардыргъанды.
Поделиться: