Кюндюз ишлеген адам кече жукълаялмай эсе…

Терен, сабийликдеча, татлы жукъу. Къалай тас болуп къалады ол, билмей тургъанлай. Тангнга дери кёзюнгю къысмай чыкъсанг неда жукълай да уяна турсанг, кёп соруула чыгъадыла: не зат бузады жукъуну? Жукъусу болмагъанны саулугъу боламыды? Бу эм башха соруулагъа жууапла Нальчик шахарны биринчи номерли поликлиникасыны врачы Мамайланы Людмила бергенди.

- Бирде кече жукълаялсанг окъуна, солумайса, эрттенликде  арып уянаса...

- Аны сылтауу:  адам жукълагъан кезиуюнде солуу тамагъы, анда-санда жабылып, ёпкелеге хауаны жибермей тохтайды. Аны хатасындан кислород да жетишмей къалады.

Адамны чархы кислородсуз болалмагъаны ючюн, мыйы, жукъу болумдан уянып, кюч бла адам солурча этеди. Кече узуну аллай болумгъа беш жюз кере окъуна тюшерге боллукъду. Аны хатасындан жукъу юзюк-юзюк болады, адамны санын иги солутмайды.

Кече солуу къыйын болгъанын, мыйысы да кёп кере уяннганын адам билмей къалады, ала адамны кюндюзгю халына осал себеплик этедиле. Арыгъан хал, къарыусузлукъ, бир-бирде уа бек тапсыз жерледе, сёз ючюн, магъаналы кенгешде неда машинаны сюрюп бара тургъанлай жукълау – кече тынгысыз болгъаныны шартларыдыла.

- Къалай болушайыкъ кесибизге? Не амал?

- Бу болумдан къутулургъа сюе эсегиз, бек алгъа ингирде аракъы неда башха эсиртиучю ичгилени ичмегиз, тютюнню да азайтыгъыз, жукълатыучу дарманланы да ичмегиз, артыкъда ала санланы тюшюрюучю дарманла эселе. Ауурлугъугъузгъа эс бура туругъуз, нек дегенде, ауур адамланы кечелери, назик адамла бла тенглешдиргенде, артыкъда бек тынгысызла болуучудула. Биз айтхан мадарла сизге болушмасала, сомнолог врачха барыгъыз. Шёндю кече солууну тыйылыуун кетерирча багъыуну бир бёлек амалы бардыла, аланы санында сизге жарарыгъын энчи халда сайларгъа керекди.

-Кёп бутлары къыйнагъан къартла татлы жукъу не зат болгъанын унутханбыз, дейдиле.

-Жарсыугъа, ол алайды,  аякълары (бутлары) тынчайтмай, къыйналгъанла жукъудан къанмай къалыргъа боллукъдула. Адам жукълап тургъанда да, ала къымылдап туруучудула, алай бла мыйыны да уята. Алай асламысында абадан адамла боладыла, анда-санда жаш адамла окъуна да. Къыйын болумлада аякъла хар отуз секунддан къымылдап турургъа боллукъдула, алай эсе, иги жукъуну эм кюндюзгю тириликни юслеринден айтыр кереклиси да болмаз.

Болсада, болумну тюрлендирирге болады. Бек алгъа кофени эм кофеинлери болгъан ичгилени ичиуню къоюгъуз. Ала нерваланы къозгъайдыла эм болумну осалландырадыла. Къаныгъызда гемоглобин къаллай бир болгъанын тинтигиз. Железодефицит аякъланы тынчлыкъларын алгъан затды. Шёндю аякъ ауруулагъа дарманла бла багъыуну кёп амаллары бардыла, аланы врачла айтыргъа керекдиле.

-Сиз эки-юч кере кофени ичмегиз дедигиз, алай кофесиз бир-бирле ишлеялмайдыла. Алагъа уа сора не амал?

-  Кюн сайын санланы тирилтиучю ичгиден бёлек стакан ичсегиз, жукъулу къалай болурсуз дерле бир-бирле. Алай кофе жукъугъа хата этмейди. Жаланда ингирде ичмегиз! Бир да къыйналмай жукълайдыла кофени сюйгенле, кофеин  алты-сегиз сагъатны ичинде  адамны чархындан чыгъып кетеди. Аны хатасындан эрттеликге кофеманла мыккыл болуп чыгъадыла. Асламысында аны жукъудан къанмагъан сунадыла, ол а кофеиннге тартыныуну шартыды. Адам санларын тирилтир ючюн, дагъыда бир стакан кофе ичерге барады, алай бла кофени ызындан айланыу жангыдан башланады.

- Сора мыккыллыкъ кетер ючюн, кофени къояргъа керекди?

-Хау, бир да болмаса, эки ыйыкъгъа кофени къоюгъуз. Ал кюнледе къыйын кёрюнсе да, андан ары халыгъыз игиленирикди, жукъу да санларыгъызны женгиллендирликди, кючюгюзню къайтарлыкъды. Мыккыл боллукъ тюйюлсюз хар эрттенликден. Кофени эм кофеинлери болгъан ичгилени ичмей къоюу (сёз ючюн, энергетиклени) - иги себеплик этерикди дифференциялы диагноз этерге. Ол заманда, кофеинден сора  башха сылтау жокъ эсе, эрттенликде санланы мыккылланыулары кетерикдиле. Аны бла болум игиленмесе, сылтау башхадады, аны излегиз.

- Бирле юч сагъат жукълап, тириледиле, башхала уа жети сагъатдан сора да къарыусуздула, эрттенликде уяналмай, ишлерини эбине тюшюналмай кюрешедиле. Жукъуну мардасы бармыды?

-Сиз башхаладан аз жукъламай эсегиз, жукъудан а къанмай эсегиз, саулугъум осалды да, алай аны ючюн болады деп, жарсымагъыз. Эштада, сизни чархыгъызны программасы кёбюрек жукъларгъа деп жарашдырылгъан болур. Кёплени оюмларына кёре, жыл саны жетген адам кече сегиз сагъатны солургъа керекди. Ол орталыкъ кёрюмдюдю, кертисин айтханда уа, марда  тёрт  сагъатдан онеки сагъатха дери созулады. Табийгъат сиз он сагъатны жукъларгъа керексиз деп тохташдыргъан эсе, сиз а жаланда сегиз сагъатны солугъан эсегиз, саныгъыз къарыусузланнганына сейир этер кереклиси да жокъду.

Хар ким санына-чархына тынгыларгъа, аны «таныргъа» керекди. Жер башында эки бир кибик адам жокъду. Хар инсанны жукъу мардасы энчиди. Билемисиз, юч сагъат жукълагъанла да боладыла. Аны бла бирге онеки сагъат жукълагъанлагъа да тюбейбиз. Бир марда жокъду. Кесигизни мардагъызны билсегиз, хар зат да тап боллукъду.