Къан тамырла жаш заманыбыздача нек тюйюлдюле?

Къан тамырлары къыйнагъанланы саны ёседен ёсе барады. Некди алай? Аны юсюнден Нальчик шахарны  экинчи номерли поликлиникасыны терапевти Чеченланы Аминат бла ушакъ этгенбиз.

- Жаш заманыбызда билинмеген къан тамырла элли жылдан сора ауруп нек башлайдыла?

- Андан да алгъа ауруйдула. Бюгюнлюкде Россейде эм жайылгъан аурууладан бешден бири къан тамырла бла байламлыдыла. Тамырланы сакъларгъа амал кёпдю, онг бар эсе, аланы барысын да хайырлансагъыз игиди. Къан тамырланы халлары быллай затладан осалгъа кетерге боллукъдула: инфекциялы ауруу жукъгъан эсе (бютюнда ёпкелеге бла ёпке башлагъа), ичигиз къатып къыйнала эсегиз, стресслени дайым сынай эсегиз, аслам кюч-къарыу излеген жерде уруна эсегиз.

Дагъыда  чархыгъыз керек мардадан  3-5 килограммдан кёпге ауур эсе, ол да къан тамырлагъа хата тюшюрлюкдю. Кёпле семиз болгъанны бир бош зат сунадыла. Ол алай тюйюлдю. Дагъыда ашыгъызны тап хазырларгъа керекди. Аякъ юсюгюзде ишлей эсегиз(врачла, устазла, сатыучула, парикмахерле эм башхала), олтурургъа заман да табыгъыз. Гипертониядан къыйнала эсегиз, къан басымыгъызны билгенлей, дарман ичгенлей турсагъыз, къан тамырларыгъызгъа игиди. Тютюн ичиуню да къоюгъуз.

- Къалай билирге  боллукъбуз врачха барыргъа кереклисин?

-Жыл сайын анализле беригиз, къанда холестеринни ёлчемин ёнчелегиз. Ол кётюрюлюп эсе, атеросклероз болмазча, мадар этигиз.

Отуз беш-къыркъ жылдан сора тамырланы халларын ультразвук бла тинтдиригиз. Бу процедурагъа хирург ийиучюдю. Анга он минут кетеди, кеси да УЗИ-ге ушайды. Врач гельни жагъады, аны юсю бла энчи оборудованияны элтеди, сиз а кезиу-кезиу солууугъузну тыяргъа керек боллукъсуз. Анда териге жууукъдагъы тамырла, теренирек тургъанла да ачыкъ кёрюнедиле.

Врачыгъыз айтхан витаминлени ичигиз, бютюнда алада аскорбин кислота, рутин бла конский каштанны экстрактлары бар эселе. Бир кюн къалып экинчисинде чайны орунуна жабышмакъны бла ит бурунну къайнатып уртлагъыз. Бир литр суугъа аладан ууучугъуз бла бирин атып, алай хазырлагъыз. Ыйыкъгъа бир кере уа  каркадеден суусап этигиз.

- Жюзюу да болушады деген кертимиди?

- Хау, кертиди, къан тамырланы жашлай тутаргъа жюзюу да себеплик этеди. Ыйыкъгъа бир-эки кере бассейннге барып, къыркъ минут неда сагъат бла жарымны жюзюгюз. Эрттенликде неда ингирде (биягъы эки кюннге бир кере) жуууннганда сууну кезиу-кезиу сууукъ, жылы да этип, юсюгюзге къуюгъуз. Аны температурасы терк алышыннганы тамырлагъа жарау этдиргенчады.

 Ауур ишни толтургъанда къолугъуз, инбашларыгъыз жукълагъанын неда бармакъларыгъыз агъаргъанын эслесегиз, дарман битимлени сууларын бузлатып, санларыгъызны аны бла ышый-ышый туругъуз. Аны ючюн мурсаны, шалфейни бла дугъумну бир кесегине стакан бла бир исси суу къуюгъуз, сууутугъуз, бузла салыучу орунчукъгъа бёлюп, морозилкагъа салыгъыз. Эки сагъатдан ол хазыр боллукъду. Хар эрттенликден аны бла тамырла кёрюннген жерлени сыларгъа эринмегиз. Ол аланы сау этгенден сора да, кесигизге да хычыуун кёрюнюрюкдю.

 Кюн сайын он минутну гимнастика бла кюрешигиз. Упражненияланы къайсын сюйсегиз да сайларгъа боллукъсуз, жангыз да аякъларыгъызны онушар кере артха, алгъа эмда жан-жанларына узатыргъа унутмагъыз. Витаминле бла физкультура тамырланы кючлейдиле, аланы аурууладан сакълайдыла.

 Хар кюнден тамырланы солутуугъа онбеш минутну къоюгъуз. Алгъа 15 минутну бийик жастыкъда, артда уа аякъларыгъызны башыгъыздан ёргерек кётюрюп жатыгъыз.

- Ашны юсюнден а не зат айтыргъа боллукъсуз?

- Тамырла кёп жыллагъа игилей къалыр ючюн, жаулу, калориялы ашла бла азыракъ ауузланыргъа, мардадан кёп семирмезге, сора С бла Р (аскорбин кислотаны бузулуудан сакълайды) витаминлени да асламыракъ ичерге керекди. Ауруугъа  хорлатмазгъа А бла Е витаминле да хайырлыдыла.

Кёгетлени кёп ашаргъа, жарау этерге, хар кюнден мардалагъа кёре солургъа, жукъларгъа керекди. Сора къууанып жашаргъа. Жюрек къыйынла, тохтаусуз ишлеп туруу адамны саулугъун бузады.