Заманында эс бурулса, ауруу да сел болур

Нальчикде сабийлени билимликлерине себеплик этген арада тюрлю-тюрлю кружокла, дерсле бардырыладыла. Алгъаракълада уа анда республикада биринчи болуп «Аутус» деген айныуларында энчиликлери болгъан сабийлеге комплексли эм интенсив реабилитация ара ишин башлагъанды.

 Сентябрьде уа анда «ачыкъ эшиклени кюню» болгъанды. Ала не бла кюрешгенлерин, сабийлени айнытыргъа къаллай амалла болгъанын кёрюрге, билирге да онг этгендиле. Ол кюн сабийлеге тигиу, сурат ишлеу, ашхана жаны бла да сейир мастер-классла да кёргюзтгендиле. Ата-аналаны уа Россейде аутизм жаны бла эм кючлю психиатр Елисей Осиннге жарсытхан сорууларын соруп, аланы тинтирге амаллары болгъанды. Педагогла уа сабийлеге уллу кёллю болмагъанлай, саулукъларына къараргъа чакъыргъандыла.

Бюгюнлюкде быллай арала хар шахарда да бек кереклидиле. Нек дегенде, он жыл артха аутизм бла ауругъан сабийлени саны жюзден бири бола эди, бюгюнлюкде уа жюзден къыркъ сабий къыйналады, ол а бек кёпдю. Аллай балаланы саулукъларына не къадар алгъа къаратылып башланса, анча бир хайыры игиди.

Арагъа сабийлени саулукъларына себеплик этерча эм керекли оборудование да алыннганды, жыйырмадан аслам бийик категориялы специалистле да жарау этедиле. Хар сабийге да энчи къарайдыла, аны ауругъанына кёре багъыу этедиле.

«Аутусну» башчысы Заммайланы Хазреталийни къызы Асият саулукъларында энчиликлери болгъан сабийлеге себеплик этген ара ачаргъа эрттеден да умутлу болгъанын айтады:

- Медицина факультетни бошап, сабий больницада неврология бёлюмге ишлерге тюшген эдим. Ол заманда психология жаны бла болушлукъ керекли балаланы саны аслам болгъанын ангылагъанма. Аны себепли бюгюнлюкде «Аутусну» ачханым бла бир ахшы муратым толгъанды, - дейди Асият.

Арада хар сабий бла энчи кюрешгенлеринден сора да, бир бирлери бла сёлеширге, таныргъа, шуёхлукъ жюрютюрге да амал этедиле. Ол да аланы саулукъларына хайыр келтиргенин, огъурсузлукъларын кетергенин да айтадыла.

 Ары келирге сюйгенлеге жыл саны бла да тыйгъыч жокъду, гитчелени, абаданланы да жюрюрге амаллары барды. Бир айны ичинде окъуна сабийлени саулукъларында иги ёсюу кёрюнеди, аны атала-анала да эслейдиле, ыразылыкъларын айтадыла.

- Кёп врачла аутизмни иги болмазлыкъ ауруугъа санап, сабийге керексиз дарманланы ичиртедиле. Алай этгенлерин терсге санайма, нек дегенде, дарманла бла мардасыз кёп багъып, саулугъун, нерва системасын да къурутуп къоядыла. Анга ауруугъача къараргъа керек тюйюлдю, ол сабийни энчилигиди деген тюздю, аны ючюн баланы магъаналы кружокла бла айнытыргъа керекди, - дейди ушакъ нёгерим.

Асият, огъарыда айтханыбызча, аутизмден къыйналгъан сабийлени саны арт жыллада кёбейгенин энчи чертеди. Дагъыда бюгюнлюкде жамауатны эм хаталы ауруу гаджетледиле, дейди. Сабийге туугъаны бла къолуна телефонну тутдуруп къоядыла. Ол бек терсди, ата бла ана балалары бла ушакъ этип, юйде жумуш этдирирге кереклисин чертеди. «Сёз ючюн, тылы бла азыкъ этгенде окъуна сабийни болушдуругъуз. Ол аны къолларын, оюмун айнытады, сагъыш этерге себеп береди. Кёпле уа алай этерни орунуна, чырмау этме деп, къолуна гаджетни тутдуруп къоядыла. Сабий а Интернетден излучение алгъандан сора да, тепмегенлей, санын-чархын ишлетмегенлей кёп олтурады. Аны хатасы уа бек уллу болуп барады. Хар ата-анагъа да айтырыгъым, сабий мардагъа кёре хыли да этерге керекди, тынч турсун деп, саулукъларын телефонла бла буздурмагъыз».

Кёпле уа баласыны аллай энчилиги болгъанына ийнаныргъа сюймейдиле, ёсер да тап болур, деп да къоядыла. Жарсыугъа, ол абадан болгъан бла кетип къалмайды. Сабий бла ишлерге керекди, аны да не алгъа башланса, айтханыбызча, анча бир иги болады. Ол заманда хайыры да кёрюннгенин чертеди ушакъ нёгерибиз. Аутистге гитчелигинде эс бурулмаса, абаданыракъ кезиуюнде ол бютюнда огъурсуз болургъа боллугъун да белгилейди ол.

«Араны баш борчу сабийлеге болушургъады, мындан ары жашауларында абызырамагъанлай, тюз жолну тутуп, жашарча этергеди. Аны себепли энчиликлери болгъан балаланы аналарына-аталарына да аланы саулукъларына сакъ болуп, багъалы заманны ычхындырмазгъа чакъырама. Ол сабийлени жашаулары тап болурча бирге болушайыкъ», - дегенди Асият Хазреталиевна.