«Билимими туугъан жеримде хайырланыр умутлума»

Жаш тёлюбюз не жаны бла да жетишимли бола, окъууда, ишде да кеслерини атларын иги бла айтдырсала, аланы ёсдюргенле, юйретгенле бла бирге биз да къууанабыз эмда кёлленебиз. Бюгюнлюкде билим бериуде болгъан тюрлениулени себепликлеринден аланы къыралыбызны жер-жерлеринде билим алыр онглары да барды. Танг кесеги уа ара шахарыбызны бийик окъуу юйлерине киредиле. Аладан бири уа хасаниячы къыз Чочайланы Марьянады.

Ол туугъан элинде битеулю билим берген мектепни алтын майдалгъа бошагъанды. Бир къырал экзаменледе бийик эсепле алгъаныны хайыры бла уа Москвада управленияны къырал университетини менеджмент бёлюмюню саулукъ сакълауда оноу этиу (управление) ызына бюджетге кирирге онг тапханды. Бакалавриатны къызыл диплом бла жетишимли бошап, бюгюнлюкде магистратураны экинчи курсундады. Биз аны бла студент жашауну, жаш тёлюню юсюнден да ушакъ этгенбиз.

– Марьяна, оноу этиу (управление) ызны сайлагъанса. Аны жаш адамгъа недеди сейири, сора къаллай усталыкъда ишлерге боллукъса?

– Эм алгъа усталыкъны сайлай туруп, анга кёре артда иш табаргъа боллугъуму бла къаллыгъымы юсюнден да оюмлагъанма. Кесигиз билесиз, бюгюнлюкде экономика жанына кёп адам барады. Сора бизни республикада иш да табылмайды.

Андан тышында да, экономика бёлюм асламысында математика, бухгалтерия бла байламлыды, анда къагъытла бла бегирек кюрешесе. Мен а адамла бла ишлерге сюеме.

Юйюрюмде адамларыбыз асламысында врачладыла. Анам Марина врач-педиатрды, андан сора да, терк болушлукъ берген службада урунады. Къарындашым Марат да ара шахарыбызны поликлиникаларындан биринде саусузлагъа къарайды. Аланы кёре, бу усталыкъны адам жаланда жюрек талпыныуу бла сайларгъа керек болгъанына тюшюннгенме. Врачны боюнунда адамны саулугъу, жашауу ючюн къаллай бир жууаплылыкъ болгъанын да ангылагъанма. Аны себепли ол усталыкъда угъай, анга келишген, жууугъуракъ болгъан жаны бла ишлерча, окъургъа алай киргенме.

Бу жаны бла билим алгъан адам ишсиз да къаллыкъ тюйюлдю деп ийнанама. Нек дегенде къайсы организациягъа да анда урунурча адамланы сайларгъа керек болады. Бизни уа, сёз ючюн, больницалагъа кимлени, къаллай усталыкълары болгъанланы сайларгъа дегенча затлагъа юйретедиле.

– Сенден сора уа бу окъуу юйде билим алгъан таулула бармыдыла?

– Хасаниядан окъуна, Къарачайдан да бардыла. Биринчи заманда не бла болушайыкъ деп, ала барысы да сакъ болуп, себеплик этип тургъандыла, бек кюрешгендиле, сау болсунла. Общежитияда турама да, анда къызла бла да шуёхлукъ жюрютебиз. Сёз ючюн, Мордовиядан, Новосибирскден, Беларусьдан да бардыла.

Таулула кимле болгъанларын билирча, ангыларча уа эм алгъа Къулийланы Къайсынны айтабыз. Аны чыгъармачылыгъын кёбюсю биледиле. Иги айыралмагъанла болсала уа, Минги тауну сагъынсакъ, ол заманда ангылайдыла.

Сёз ючюн, Владимир шахардан къызчыкъ Полина Безродная алгъаракъда Къабарты-Малкъаргъа келип солугъан эди да, мында Газаланы Алимни жырлагъанын кёрюп, аны ауазын жаратханды. Энди аны айтхан жырларына тынгылагъанлай турады. Маданиятыбызны да теренирек билирге сюйюп, ол жаны бла да китапла окъуйду, материалла излейди.

Студент жашауну юсюнден айтхан заманда да, къайсы жаш адамгъача болур, манга да ол сейирди. Аны жаланда зауукълу угъай, хайыры, магъанасы бла да оздурургъа итинирге керекди. Дерслерингден къалмазгъа, берилген программаны да тамамларгъа.

Андан сора да, преподавательлерибизни юслеринден айтырыкъ эдим. Ала билимлерин, заманларын да студентледен аямагъан адамладыла. Сора аллай даражалы университетде таулу жашла окъутханларына, аллай окъуулула жерлешлерим, бир миллетден болгъанларына бек къууанама. Бирси студентле аланы билимлиликлери ючюн къалай хурметлегенлери да манга хычыуунду.

Сёз ючюн, Тилланы Арсен Асланбекович ырысхы бла байламлы эм къыйын дисциплинаны окъутады. Кеси да низамлы адамды да, жаш адамла да аны дерсинде низамны тутаргъа сакъ боладыла. Гюлюйланы Азамат Юсюпович да математика жаны бла тюшюндюреди. Бу да бек къыйын дерследен бирине саналады.

Москвада студентлеге не жаны бла да айнырча онгла игидиле. Бютюнда маданият, санат жаны бла. Музейле, театрла, зоопаркла, кёрмючле алагъа хакъсыздыла. Дерслерибизден тышында миллетлени культураларын ачыкълагъан фестивальла къуралыучудула да университетде, алагъа барыргъа да сюйюучюме. Аланы кийимлери, жашау турмушларында жюрютген адырла, башха тюрлю затла да сейиринги къозгъайдыла.

– Сайлауунг бла байламлы муратларынг а къаллайладыла?

– Билесиз, бюгюнлюкде магистратураны экинчи курсундама. Аны да усталыгъыма жууугъуракъ «Управление персоналом в организации» деген бёлюмюн сайлагъанма. Кертиди, окъуугъа биринчи кирген заманымда алыкъа билмей эдим мындамы къаллыкъма, огъесе республикадамы ишлерикме. Эндиги ангылауум, билимим бла уа айталлыкъма – окъуууму бошасам, артха, Къабарты-Малкъаргъа къайтырыкъма. Нек дегенде юйде, юйюрюмю къатында турургъа, билимими да туугъан жеримде хайырланыргъа сюеме.

– Бюгюннгю жаш тёлю къаллайды деп келеди кёлюнге?

– Ала билим алыргъа, окъургъа сюедиле. Аны бла бирге уа ол алгъан билимлерин жашауда хайырланып, жамауатха хайыр келтирирге, жетишимли болургъа да излейдиле. Дагъыда тийишлиди белгилерге – ала алгъадан да къайда ишлерге сюериклерин, не жумуш бла кюрешириклерини юсюнден окъуна сагъыш эте биледиле. Ол ышан а заманларын бошуна оздурмазгъа, жетишимлеге жетерге, айхай да, себеплик этеди.

– Марьяна, малкъарча шатык сёлешгенинг хурметге тийишлиди. Анча жылны уллу шахарда тураса, окъуйса, тилибизни унутмазгъа санга не зат болушлукъ этеди?

– Юйде юйюрюбюз хар заманда да тауча сёлешебиз. Мында таулу къызла бла да кесибизни тилибизде сёлешебиз. Ким биледи, аны ючюн болур, сора унутурма деп сагъыш да этмегенме. Акъ сёзню тилибизде окъургъа да сюеме. Къулийланы Къайсынны, Мечиланы Кязимни, Зумакъулланы Танзиляны чыгъармаларын бегирек окъуйма.