Къыйматлы программаны ишин эсеплегендиле

Кёп болмай Россей Федерацияны Илму эм бийик билим бериу   министерствосунда «Приоритет-2030» стратегиялы программагъа къошулургъа сюйген билим бериу организацияланы айырырча комиссияны кенгеши болгъанды. Аны чеклеринде алгъаракъдан бери анга къатышхан университетле къаллай жетишимле болдуралгъанларын да билдиргендиле.

 Анга Къабарты-Малкъар къырал университетни келечилери: КъМР-ни Правительствосуну Председатели Мусукланы Алий, вузну индустриал партнёру «Газпромнефть – Промышленность инновация» биригиуню инновацияны айнытыу эм интеллектуал иеликни управлениясыны таматасы Андрей Клейменов, ректорну къуллугъун толтургъан Юрий Альтудов, илму-излем жаны бла проректор Светлана Хаширова, стратегиялы программала эм проектле жаны бла управленияны таматасы Аксана Попова да къатышхандыла.

Эсге сала айтсакъ, бюгюнлюкде «Приоритет-2030» программагъа къыралны 54 регионундан 132 университет къатышады. Аны себеплиги бла 110 учреждение жылгъа жюзюшер миллион сом грант аладыла. Дагъыда 48-си илму бла технологияны айнытырча грантны энчи кесегине 900 миллион сомгъа тийишли болгъандыла. Андан сора да, Узакъ Востокдан да онеки вуз барды эм тогъузусу алыкъа «кандидатланы» оурунундадыла. 

Жыйылыуда комиссияны башчысы, илму эм бийик билим бериу министр    Валерий Фальков, программаны вузлагъа эм субъектлеге да магъанасын белгилей, регионланы башчылары аны бардырыугъа аслам эс бургъанларына ыспас этгенди.

Тюбешиуде Юрий Камбулатович программагъа кёре къаллай жумушла тамамланнганларыны юсюнден тынгылы доклад этгенди.  

- Программаны себеплиги бла студентлени санын 14,8 процентге кёбейтирге онг табылгъанды. Аны бла бирге аланы 18 проценти регионланы, 12 проценти тыш къыралланы   келечилериде. Алай бла бусагъатда вузда къыралны элли регионундан эм эки жыйырма беш къыралдан жаш адам окъуйду. Дагъыда тохтаусуз билимни ёсдюрюуню чеклеринде алтмыш алты субъектден предпринимательство эм проектле бардырыу курсланы минг бла жарым тынгылаучу ётгенди.  

Дагъыда менеджмент, туризм эм къонакъбайлыкъны индустриясы институт къуралгъанды. Ол шарт туризм бёлюмге тийишли кадрланы хазырлаугъа эм инфраструктураны айнытыугъа да ахшы себеплик этерчады. Университетни кампусун Нальчикни маданият-тарых эм туризм тийресине къошаргъа онг табылгъанды. 

Билим бериуде эм илмуда да ахшы тюрлениулени хайырындан жангы партнёрла табыладыла эм власть органла бла да байламлыкъла къураладыла.  Анга кёре КъМР-ни Правительствосуну болушлугъу бла   450 адамгъа IT-парк къурарча проект жарашдырыла турады. Ол шарт выпускниклерибизни иш бла жалчытырча эм республиканы да айнытырча ахшы къошумчулукъ этерикди, дегенди Юрий Альтудов.

Ол айтханыча, Туланы къырал университетини мурдорунда байламлыкъда полимер композитледен лаборатория къуралгъанды. Бюгюнлюкде КъМКъУ регионда илму-технология эм инновацияланы айнытыу жаны бла магъаналы жерни алгъандан сора да, федерал даражада стратегиялы проектлени тамамлайды. Ол санда полимер аддитив технология жаны бла алчы жерни алады, медицинагъа жараулу бийик технологиялы полимерлерине да уллу сурам барды.

 «Алчы материалла эм технологияла» инжиниринг ара «Приоритет-2030» программагъа кёре айырмалы болалгъанды. Аны индустриал партнёрларыны тизмесине Роскосмос къырал корпорацияны «Композит» биригиую, «Газпромнефть» эм «Титан» компанияла да киредиле.

«Къабарты-Малкъар экология жаны бла къыйматлы жер» проектни чеклеринде коронавирусдан ауругъанлагъа тау жерледе реабилитация бардырырча онг къуралгъанды. Стоматология жаны бла да титандан «Биплант» имплантат жарашдырылгъанды. Аны хайыры бла алтмыш процентин азыракъ къоратыргъа онг табыллыкъды. «Эрмитаж-Кавказ» проектни чеклеринде да юч экспедиция бардырылгъанды. Аны баш магъанасы Кавказда археологну школун жангыртыргъады. Бу жаны бла цифралы амалла да тири хайырланадыла, бу жаны бла башламчылыкъгъа «Кавказны дольменлерини цифралы энциклопедиясы» проектни санаргъа боллукъду. 

 Юрий Камбулатович эм магъаналы проектледен бирине КъМКъУ бла «Газпромнефть» биригиуню арасында келишимни санагъанды. Анга кёре вуз «Радий», «Институт сельского хозяйства АНА», Абхазияны сынау патология эм терапия институтлары эм Сибирьни къырал университети бла бирге илму-излем консорциум къураллыкъды.