«Ата-анала бла биригиулюкде ишлейбиз»

Арт кезиуде билим бериу бла байламлы тюрлю-тюрлю проектлени жашауда бардырылгъанларыны себеплигинден, мектепге дери окъутуугъа-юйретиуге да аслам эс бурула, энди республикада садикледе жерле жетиширча болгъаннга да саналады. Бюгюнлюкде эллерибизде да сабийчикле, шахарда тургъанладан кем болмай, быллай махкемелеге жюрюрге онг тапханлары бла бирге, бусагъатдагъы излемлеге кёре хар не бла да тийишли даражада жалчытылынадыла.

Биз бу жол Огъары Бахсанны Теммоланы Мусса атлы битеулю билим берген школуну бойсунууунда болгъан «Кюнчюк» деген сабий садыны юйретиучюсю Теммоланы Асият бла, аланы ишлерини юсюнден билирге излеп, ушакъ этгенбиз. Ол билим бериуде, аз къалып, отуз жылны ичинде ишлеп келеди. Эм алгъа мектепде окъутханды, энди уа гитчечиклени юйретеди. Ариу къылыгъы, иш кёллюлюгю бла сабийчклеге кесин сюйдюре, ата-аналаны хурметлери бла бирге КъМР-ни Жарыкъландырыу эмда илму министерствосуну, Элбрус районну билим бериу управлениясыны да Сыйлы грамоталарына тийишли болгъанды. Былтыр а, «Россейни юйретиучюсю-2022» деген Битеуроссей профессионал эришиуню районда бардырылгъан урумунда, усталыкъ хунерин ачыкълап, лауреат болгъанды. Бирде юйретиучюле этген иш ауанада, бир жанында къалгъанча кёрюне эсе да, аланы кичичиклени жашауда кёп затха тюшюндюргенлеринде, жамауатха къошулууларында юлюшлери аслам болгъаны уа хакъды.

-Асият Исмайыловна, бюгюнлюкде садигигизде къаллай онгларыгъыз бардыла, не халдады ишигиз?

- Бизни бусагъатда садыбызда эки къауумубуз барды. Бирине экижыллыкъладан башлап бешжыллыкълагъа дери оналты жашчыкъ бла къызчыкъ жюрюйдюле. Экинчисинде уа онтогъуз сабий барды. Ары уа 5-7 жыллыкъла келедиле.

Быйыл школгъа бешеуленни ашыргъанбыз. Жангыдан къошулгъанчыкъла да аллай бир боладыла. Элден ючеулен, къатыбыздагъы «Огъары Бахсан» чекчи заставадан а экеулен келгендиле. Бери таулу сабийчикледен сора да, къабартылыла, оруслула да жюрюйдюле.

Сабийле аз болуп, бир къауумгъа башха-башха жыл сандагъычыкъланы жыяргъа тюшгени ючюн, алагъа дерслени барысына да бирча ангылатырча, сейир болурча, алай къурайбыз. Ангылайсыз, аланы да хар бирини кесини энчи къылыгъы барды. Хар бирчиги бизден, юйретиучюледен, кеслерине сайлау этгенчадыла. Эрттенликде келселе, аналарындан айырылып, бизни къучакълап тохтайдыла.

Биринчи заманда жилясала уа, ала алыкъа юйреннгинчи, ууакъла жюрюген къауумгъа барыбыз да болушабыз. Медсестрабыз Ёзденланы Джамилят Магометовна бла завхозубуз Ёзденланы Зульфия Хаджимуссаевна да кёп кере себеплик этедиле, сау болсунла.

Юйретиучюле ючеулен болабыз. Менден сора да, Ёзденланы Эльвира Хамитовна бла Хаджиланы Джамиля Мухадиновна ишлейдиле. Нянечкаларыбыз Моллаланы Мадина Ануаровна бла Ахматланы Айсурат Ануаровна ишлерин иги биледиле.

Садик «Билим бериу» миллет федерал проектни чеклеринде «Демография» ызда ишленнгенди. Аны къурулушу 2021 жылда бошалып, махкеме хайырланылыргъа уа былтырны январында берилгенди. Анга эллиле, бери жюрюгенчикле да къууаннгандыла. Барыбыз да бек ыразыбыз сабийлеге быллай саугъа этилгенине.

Алгъыннгы садигибиз жаланда анга деп тапландырылгъан мекям эди да, ол излемлеге артыкъ келишген да этмегенди. Бюгюнлюкде хар небиз да игиди, шёндюгюлю оборудование бла да жалчытылыннганбыз. Полларыбыз окъуна жылыладыла. Отоуларыбыз жарыкъладыла эмда уллуладыла. Башхача айтханда, жаланда кесибизден къаллыкъды, ансы ишлерге хар тюрлю онгубуз да барды.

- Аш-суу бла жалчытыуугъуз а къалайды?

- Ол жаны бла да хар не да бек игиди. Ашханабыз мекямны ичиндеди, кеси да СанПИН-ни сурамларына кёре ишленнгенди. Аш хазырлаучубуз Мирзоланы Зульфия бла анга болушхан Аджиланы Балбу азыкъны кеслери этедиле. Хар кюнден да этден, тауукъдан, чабакъдан бири болмай къалмайды. Дагъыда полдникге тылыдан бир зат биширип, татыулу локъумла, бёрекле бла да къызла сабийлени сыйлагъанлай турадыла.

- Бюгюнлюкде садиклеге да ФГОС-ла жарашдырылгъандыла. Сиз да алагъа кёре ишлей болурсуз?

- Биз сабийлени кюн узуну жаланда аш бла жалчытып, аланы ойнатып туруудан сора да, айныуларына, кеслерин тенглерини арасында жюрюте билиулерине къайгъырыргъа тийишлибиз. Тёгерек-баш, дуния бла шагъырейлендиребиз.

Сёз ючюн, эрттенликде зарядкадан сора элибизни, туугъан журтну, къыралны юсюнден да ушакъла бардырабыз, башхача айтханда уа, жангы тёлюню патриот ниетде юйретебиз эмда ёсдюребиз. Андан тышында да, аланы саулукъларын сакъларгъа, эрттенден ингирге дери мында чып тюшмей турурларына жууаплыбыз.

Биз «От рождения до школы» деген программагъа тийишлиликде ишлейбиз. Ол жашчыкъланы бла къызчыкъланы жыл санларына кёре энчиликлери эсге алынып къуралгъанды. Аны ууакълагъа, аладан таматаракъчыкълагъа да ангылашыныулу болгъанын белгилерчады.

Ангыламагъан затыбыз болса уа, биз школубузну директору Гежауланы Шамкъыз Жарахматовнадан сорабыз, мектеп бла бир арбаздады бизни мекямыбыз да. Ол хар нени да бизге бек иги тюшюндюреди. Эм алгъа садикни таматасы болуп тургъан эди да, не жаны бла да ангылауу теренди, окъуулу, билимли адамды. Къатыбызда аллай усталыкъ даражалары бийик болгъанланы барлыгъы уа бизни ишибизни чырмаусуз барырына да себепликди.

- Арт кезиуде узакъ эллерибизде окъуна сабийчикле садикге жюрюп башласала, орусча тилленип къаладыла. Сизде аланы тауча билгенлери уа къалайды, ана тилибизге къалай юйретесиз?

- Хар къайдача, бизде да алайды. Айтханыбызча, къауумну ичинде къабартылы, оруслу жашчыкъла, къызчыкъла боладыла да, алагъа бир ангыламны билдирген сёзню тауча, орусча да айтабыз. Не да этип, тилни билирге, сюерге юйретебиз. Жомакъла, таурухла, «Нюр» журналны окъуйбуз. Назмулагъа да сюйюп юйренедиле.

Бизни жарсытхан жаланда малкъар тилден дерсге аз заман берилгениди. Алай эсе да, сейирлерин къозгъар жумушланы къурагъанлай, маданият-жарыкъландырыу ингирле да бардыргъанлай турабыз. Сабийлерибиз ол затланы жаратадыла, сюйюп да къатышадыла. Минги тауну юсюнден жырны уа, гимннича, ма алай иги билип, айтадыла.

Жангы тёлюге бизни элибизде ёсген бек игиди деп, акъылым алайды. Нек дегенде адет-тёре мында эртте заманладача сакъланнганды. Тамата гитчеге бир затны юйретсе, анга ыспас этген болмаса, сен алай нек айтдынг деген жокъду. Сабийле орамгъа къоркъмай чыкъгъанларыны да не багъасы барды?! Ныгъышда  олтургъан абаданнга салам бермей, ариу сёлешмей а бири да озмайды. Аны себепли энди ёсюп келген гитчечикле да ол ызда, эллерине-жерлерине, ана тиллерине сюймекликде, ёмюрледен келген къыйматларыбызгъа хурметде юйренир ючюн къайгъыргъанлай турабыз.

- Заман тюрлене баргъаны бла бирча, окъутууда-юйретиуде сурамла да ёзгере барадыла. Ол жаны бла уа къалай ишлейсиз?

- Кертиди, сабийлени айнытыу, мектепге хазырлау жаны бла излемле башхаракъ бола, кёбейе да барадыла. Ишибизде шёндюгюлю жангы технологияланы, амалланы, башламчылыкъланы хайырланыргъа керек болабыз.

Ата-анала бла да биригиулюкде ишлейбиз. Ала да бизни къыйыныбызны ангылайдыла, себепликлерин аямайдыла. «Саулукъну ыйыгъы», «Краеведенияны ыйыгъы» дегенча ызлада жумуш къурагъаныбыз болса да, алагъа къатышадыла. Аллай амалла уа сабий юйюрню магъанасын ангыларча, арада шуёхлукъ да бютюн кючленирча себеплик боладыла.

- Къадарны ахшылыгъындан, кесигиз да огъурлу анасыз, юйде сабийлени уа къалай юйретесиз?

- Шукур къудуретге, айып этмегиз, жаланда ана угъай, алты кере ынна да болгъанма. Талифа да, юйретиучюню жолун сайлап, анга окъугъанды. Шёндю сабийчиклерин ёсдюре турады.

Рашит программистди, Нейтринода БНО-да инженерди. Мусса уа Минги тауну тийресинде канат жоллада ишлейди.

Къайда урунсала, жашасала да, миллетлерине жарагъан адамла болургъа, жамауатдан айып алмазгъа, адет-намысны унутмай, ариу къылыкълыла, таза ниетлиле болургъа юйретгенбиз.