Саугъа

«»

Окъуучуларыбызны Темуккуланы Адилни энтта да бир хапары бла шагъырей этерге сюебиз. Белгилисича, иги къылыкълы, тюз адамны ёсдюралгъан, ол насыпды, аны юсюнденди бу материал да.  

Сейир этерчады шёндюгю жашауубузгъа бюсюремегенле табылгъанлары: бюгюнча токъ, эркин жашау къачан этгенди халкъ? Сабийлеге, акъылбалыкъ болгъунчу, жашау этерге жетерик ахча береди къырал, окъуу китапла – хакъсыз, аланы юсюне уа хар школда ашханала, алада сабийлеге хакъсыз аш! Не керекди андан сора?!

Мени бу жазмам, башха жазгъанларымча, кеппе-кертиди. Муну магъанасы уа – алгъаракълада бла бюгюннгю жашауубузну тенглешдирип къарауду.

Алимден сора бу орамда жаяу машинасы болмагъан жаш жокъду аны тенглерини арасында. Шёндюге дери ол анга артыкъ уллу эс бурмагъанды, анасын манга велик ал деп да къысмагъанды, юйню онгун билгенден. Бюгюн а нек эсе да, кёлю толгъанын баямламазгъа кюреше, анга жанлады:

- Мени туугъан кюнюм жетип келеди. Сен атама айт да, манга саугъагъа жаяу машина алсын. Ол мени, сен айтханча сюе эсе, аны этерикди. Мени тенглерим бары да великледе айланадыпа, мен а алыкъа анда бара да билмейме деп, башчыгъын анасыны имбашына салды, алай терк окъуна ёрге алды. Анасыны жюрегини къаты ургъаны имбашына жете эди: дып-дып-дып! «Мама, - деди Алим, бети къоркъуулу хал алып, - ауругъанмы этгенсе? Бусагъат ичиучю дарманынгы келтирейим».

- Угъай, ауругъаным жокъду, бюгюн ишде арыгъанымдан болур, - деди анасы – Атанга уа, айхай да, айтырма. Ол санга жаяу машина алып келтирир, биразчыкъ тёз…

Сафият Алимчикни жангыз кеси ёсдюреди. Атасы Мажит, быланы къоюп, башха юйюр къурагъанда, жашчыкъгъа жаланда юч жыл бола эди. Андан бери атасын кёрмегенди. Ол бу юйге аягъын басдырмагъанды. Шёндю Алим жетинчи классха барады. Сейирлик затла боладыла жашауда: жашчыкъны туугъан кюню тюз жангы жылгъа тюшеди. Хар байрамны эрттенлигинде Сафият Алимге бу кече «атасы келтирген саугъаны», назыны тюбюнден алып берип тургъанды, багъалыла болмагъанлыкъгъа, къалай къууана эди ол алагъа!

Былтыр, алтынчы классха жюрюгенинде, Алим алжаусуз былай сорду анасына: «Мама, атам бизге жаланда жангы жылда нек келиучюдю?» Артдан артха жашчыгъыны соруулары анагъа къыйындан къыйын болуп башладыла. Энди не мадар этерге билмеген жарлы ана, жашына – ол уллучукъ да, эсличик да болгъанды – хар затны болушун болушунлай айтыргъа таукелленди. Бир ингирде, Алимни къатына олтуртуп, айтды аны атасыны башха юйюрю, къатыны, сабийи да болгъанын, ала шахарда жашагъанларын да…

- Алай болгъанлыкъгъа, ол сени ючюн къайгъыргъанлай, сени сюйгенлей турады, бизге болушхан да этеди. Ол бек иги адамды, сен аны бла ёхтемленирге керексе. Мени анга жюрек къыйыным жокъду.  Уллу болсанг, бизни болумубузну кесинг ангыларса, оюм этерсе, терсни-тюзню сюзерсе, - деп, жашчыкъны башын сылады. Алим, жукъ айтмай, жукъларгъа жатды. Ананы кёзюне уа жукъу кирмеди ол кече. Терен сагъышлада атдырды тангын.

Не сейир, быланы жашауларында, Сафият сакълагъанча, тюрлениу болмады: жаш школгъа жюрюйдю, ана уа – ишине. Ол кюнден арысында Алим атасын сагъыннганны къоюп къойду, великни юсюнден да анасына сормайды…

Алим алгъадан да аман окъумагъанды, тенглерине юлгю бола келгенди. Бу арт заманлада уа, устазлагъа ангыламагъанын соруп, ала юйге берген дерслени да айыпсыз-чурумсуз толтуруп, ананы къууандыргъанлай турады. Школда устазлары да жашны окъуугъа бютюн бек къадалгъанын эслемей къоймагъандыла, анга ыразы болмай да къалмагъандыла…

Жангы жылны эрттенлигинде ана жашчыгъын шош тийип уятды: «Турчу, атанг санга къаллай саугъа келтиргенине къара», – деди. Алим, кёзлерин ууа, иги да уянмагъанлай, къарап кёрдю: ёлканы къатында къабыргъагъа таяндырылып, жаппа-жангы жаяу машина сюеле эди.

- Мен сени иги окъугъанынгы айтханма. Атанг бек къууаннганды. Къалай уллучукъ болгъанды деп, сейир да этгенди. Ол сени бла ёхтемленеди, - деп айтды анасы алыкъа жукъусундан толу аязмагъан жашчыгъына…

Алим, велигинден тансыгъын алалмай, турду бир ненча кюн, алай окъуууна тасха уа аз да тюшюрмеди. Жангы жыл да эски болду. Жашау, кесини алгъын сырына къайтып, ашыкъмай барады ёмюрлюк жолунда. Алим ол кюн, ахыр дерси болмагъаны себепли, юйге алгъаракъ келди. Эшик къагъылгъанда, тышына чыгъып къарады: аладан башха орамда жашагъан Асият сюеле эди.

- Сафият юйдемиди? – деп сорду ол.

- Угъай. Алыкъа келмегенди ишден, – деди жаш.

- Санга велосипед алыр ючюн, ёнкюч алгъан ахчачыкъны къайтарса эди. Бир бек керек болуп къалгъанды ансы, ашыкъдырлыкъ тюйюл эдим. Охо, айтырса ананга, бераллыкъ болса, тапдырсын, бераллыкъ болмаса уа, онгун марамайым, тёзерме, – деп, тиширыу артха айланып кетди.

Алимни, жюрегине ток ургъанча, бир къужур оюмла келдиле да, не айтыргъа, не сагъыш этерге билмей, армау болуп сюеледи. Эс жыйып, жатма тюбюнде жаяу машинаны къатына барып, аны бусагъатда кёргенча, юсюне къарап кёп турду да, жютю акъылы бла хар затны толу ангылады.

- Анам манга къуруда ётюрюк айтып тургъан кёреме: «Атанг сени сюеди», - деп. Ол менден айырылгъанды – сенден айырылмагъанды. Сени иги окъугъанынга къууанады… Ала бары да бош сёзле болгъандыла, «атамы саугъаларын» да анам кеси мажарып тургъанды, манга уа атамы атындан берип. Ма бу великни да, Асиятдан ахча ёнкюч тилеп, алгъанды.

Дагъы да бир зат тюшдю жашны эсине: «Алим, мени эшиуюмден хазна хайыр чыкъмайды. Ол себепден мен эл советде полла жууаргъа айтханма. Анда да ишлесем, ахчабыз асламыракъ болур, санга кийимле, окъуу китапла да керек боладыла», – дегени анасыны.

Анасы келирге жаш кесин къолгъа алды, анга бир затны да билдирмеди. Ол а бек кеч жыйылгъан эди юйге.

- Мен, айтханымча, энтта да бир ишге тохтагъанма. Энди санга ингирден кюннге болурча аш этип кете турурма ишлериме, сен а, школдан келгенлей, хазыр азыкъны жылытып ашай турурса, мени сакъламай. Энди бизге кёп ахча керекди: ёсе баргъанынг сайын сени къоранчынг да кёбейе барлыкъды, – деди Сафият.

- Угъай! – деп къаты айтды анагъа жашы. - Сени ишлегенинг болгъанды. Сен солугъан этериксе! Ишлеген а – мен! Элде почтагъа почтальон излейдиле. Газетле юлеширге. Мен ол жумушну тындыраллыкъма, окъууума да чырмау жетдирмей. Атамы саугъасыны ахчасын да мен кесим къайтарлыкъма…

Ана жашына тюрслеп къарап, жюреги бла ангылады: аны уланы, сабийликден чыгъып, киши мардасына киргенин. Энди ол кеси ючюн, анасы ючюн да жууаплылыкъны кеси оноуу бла боюнуна алгъанды. Бош айтмайдыла халкъда, жарлыны бузоуу ёгюзлюк этер, деп.