Билимлиги бла табылгъан ыспас

Наршауланы Абдул-Керимни жашы Хажи-Мусса къыркъ жылгъа жууукъ заманны Тёбен Чегемни больницасыны невропатолог, терапевт болуп ишлегенди.  Врачланы арасында республикада,Чегем районда аны танымагъан, хурмет этмеген хазна адам болмагъанды. Тутхан ишини эбин тийшлисича билгенин ангылап, Наршау улугъа бар саулугъуна къаратыргъа деп кёп белгили врачла окъуна шахардан  ол ишлеген больницагъа ашырып тургъандыла саусузланы. Хажи-Муссагъа бир тюрлю уллу къырал саугъа берилмеген эсе да, ол аллына келгеннге къарауу бла, жюрек жылыуун бериую бла кесин хар заманда да бийик профессионалча кёргюзтгенди. Эллиле, башха жерледен келип жатхан саусузла да анга чынтты халкъ врач дегендиле. Ол жашаууну ахыр кюнлерине дери Гиппократны антына кертичилей къалгъанды.

Хажи-Муссаны юйюне сабий заманымдан бери кере болгъанма, аны библиотекасында салыннган медицина эм башха литератураны кёплюгюне сейир этгенме. Ол кеси да анам ауругъанда, ары дери да терк-терк келе тургъанды, ала экиге айланнган эгеч бла къарындаш эдиле.

Ма ол кезиуледе аны бла кёп кере ушакъ этгенме, къайда билим алгъанын, неврология жаны бла къыйын аурууланы багъаргъа кимден юйреннгенин соргъанма. Элде биреулен, телефон бла сёлешип, жарсыуун билдирсе, ол, больницаны «скорый» машинасын сакълай турмай, дарманла тургъан дипломатын да алып, жаяулай тебиреп къалыучу эди жолгъа. Наршау улуну эллиле бир сейирлик затын айтадыла, бюгюн-бюгече да унутмай. Саусузну аллына барса, бир къарагъанлай билип къойгъанды, аны къалайы ауругъанын, не дарман жарарыгъын эмда башха диагнозну да жашырмай айтып къойгъанды къаршыларына. Ма аллай бир уллу билими бар эди аны.

Ол шартла бла байламлы бир тамаша затны билдирмей болмайма. Хажи-Мусса, къыйын ауруп, Республикалы больницаны реанимация бёлюмюнде жатады. Аны кёре Тёбен Чегембольницаны коллективи келеди. Ол кезиуде юй бийчеси Фазика палатада болгъанды. Хажи-Мусса коллегалары бла кесек хапар да айтханды, сора ала кетерге тебирегенлеринде, юй бийчесине сен да была бла бирге бар, дегенди. Ол унамагъанды. Сора, аланы ашырып, ингирликде автобус бла жетгенди юйге. Палатадан чыгъып бара, Хажи-Мусса алай айтханды: «Сен элге жетерге мени да бу жашауда ичер сууум тауусуллукъду, хар затха къара, сабийлеге сакъ бол»,- деп ашыргъанды аны. Бир кесекден а ол дуниясын алышханды...

1965 жылда Наршау улу Владикавказда Шимал-Осетия къырал медицина университетге кирирге баргъанында, экзаменледе комиссияда олтургъанла мынга кёп тюрлю соруу бергендиле. Ол аланы хар бирине да жангылмагъанлай жууаплагъанды. Сора эл докторну ишин сен къалай ангылайса дегенлеринде, былай айтханды: «Элни участковый больницасыны врачыны иши, къыралны чеклерин сакълагъан аскерчиден башха тюйюлдю»,- дегенди. Ол сёзлени эшитгенлеринден сора комиссия, бир кибик ыразылыкъда «беш» белгини да салып, аны башха сынауладан эркин этгенди.

Озгъан ёмюрню жетмишинчи, сексенинчи эм токъсанынчы жылларында эл больницада диагноз оборудование хазна болмагъан кезиуледе Хажи-Мусса неврология ауруу болгъанланы, ол санда башха районладан, шахарладан келгенлени окъуна, жетишимли багъып тургъанды. Анга болушлукъ этген медсестрала, керти да адамлагъа жанларын аурута, буюрулгъан ишге уллу кёллюлюк этмей, аны чегине жетдире билген устала болгъанларына сёз да жокъ эди.

Бир юлгю, Терек шахарда жашагъан Сергей Ивановну жыл саны келген юй бийчесине Москваны больницаларындан биринде операция этгендиле. Андан сора врач, чыгъып, кишиге былай айтханды: «Кечгинлик беригиз, биз къолубуздан келгенни этдик, сизни юй бийчегиз, жарсыугъа, энди кеси аллына жюрюяллыкъ тюйюлдю». Ол сёзлени эшитгенден сора Сергей кеси да амалсыз болады, аякълары бла кеси аллына жюрюялмагъан къатынын да алып, артха келеди. Сора Тёбен Чегемни больницасында ишлеген Хажи-Муссаны юсюнден эшитеди, кёп да турмай, саусузун ары алып келеди

ол аны эки айны ичинде тохтамагъанлай бакъгъанды. Сора медсестраланы, башха врачланы да жыйып, палатада консилиум этгенди. Ол кезиуде тиширыу аякъ эм къол бармакъларын аз-маз тепдирип башлагъанды, аны кёргенлей, кишиси асыры къууаннгандан, солууу тыйылыргъа аздан къалгъанды...

Бир кесек заман озгъандан сора уа Сергей, больницадан юй бийчесини къолундан тутуп, Хажи-Муссагъа, анда ишлегенлеге да жерни башында не ариу сёз бар эсе да айтып, алай кетгенди юйюне.

Наршау улугъа багъыуунгу тасхасы недеди, деп сорама бир кере. Ол а былай айтхан эди: «Озгъан ёмюрню отузунчу жылларында мен ишлеген боль- ницаны тюбюн эм таш къабыргъаларын да атам Абдул-Керим къалагъан эди. Жарсыугъа, аны къадары бушуулу болгъанды. Урушну кезиуюнде немислиле элге киргенлеринде, ол партизаннга чыкъгъанды, фашистлеге къажау сюелгенди. Бир кесекден аны, эгечин да тутхандыла, Нальчикде фашистле илишаннга салып ёлтюргендиле».

Ма ол затланы эсге тюшюре, Хажи-Мусса манга: «Атамы немислиле ушкок бла атаргъа элтгенде, ол Аллахдан тилек этгенди деп айтыучу эдиле. Ишлеген больницасы адамлагъа жарасын, жашаугъа ышаныулукъ бере турсун деп. Ким биледи, аны ол сёзлери ючюн окъуна иги бола болурла саусузла мени къолумдан»,- деген эди анамы къарындашы.

Атасындан сора Хажи-Мусса Орджоникидзеде окъугъан кезиуюнде Иван Зелиховну эсине тюшюрген эди. Ол уста профессордан кёп затха юйреннгенин айтыучу эди манга: «Ауругъан адам аллынга келсе, бир болжалгъа аны орунуна кесинги салыргъа керексе. Сен анга алгъадан терс диагноз тохташдырсанг, ол жашауунда амбулатория картасы бла бирге баргъанлай турлукъду»,- деген эди.

Наршау улу ишин бек алгъа Къашхатауну больницасында башлагъанды. Ол кезиуде машина тюбюне тюшген тогъузжыллыкъ жашны алып келедиле. Тобугъу сынып, иги да эзилген эди. Больницаны баш врачы сабийни жанын сакълар муратда аягъын кесерге дейди. Хажи-Мусса, жаш болгъанына да къарамай, алай этерге жарарыкъ тюйюлдю деп тохтайды. Сынаулу врачны хорлайды. Сора ишни кеси къолуна алады. Тюрлю-тюрлю дарманладан ол мазь жарашдырады, аны жагъып, энчи раствор бла жуууп, башха амалланы да этип, жашны аягъын сакълайды.

Наршау улуну юй бийчеси да къыркъ жылгъа жууукъ алгъа Къашхатауда, ызы бла Тёбен Чегемни больницасында акушер-гинеколог болуп уруннганды. Шёндю пенсияда . болгъанлыкъгъа, ишин къоймагъанды. Къызы Жанна уа  Республикалы больницаны реанимация бёлюмюнде адамлагъа болушлукъну терк берген жаны бла эм айырмалы специалистлеринден бирине саналгъанды. Шёндю Си-Мед клиникада урунады.