«Юйюр – ол адамны жашауунда таянчагъыды»

Бюгюнлюкде жаш тёлюбюз, алгъа таукел къарай, бирсиледен артха къалмай, бютюн жетишимли, айырмалы болгъанлары бизни барыбызны да кёллендиреди. Аллайларыбыз бар къадарда, миллетибиз не жаны бла да айныгъанлай турур деген ышаныулукъ сезимибиз да кючленеди. Ала къыралыбызны жер-жерлеринде билим ала, юлгюге тийишли бола окъугъанлары ючюн да хурмет этеригинг келеди.

Хасаниячы къызчыкъ Токълуланы Джамиля да республикабыздан тышында билим алгъанларыбызданды. Туугъан элинде мектепни алтын майдалгъа бошап, ол Дондагъы Ростовда къыбыланы  федерал университетини психологияны эмда педагогиканы академиясы факультетини психология ызына окъургъа киргенди. Быйыл аны бакалавриатыны ючюнчю курсундады.

Студент болгъан ал кезиуюнден бери да окъуу юйню профкомуну, волонтёр арасыны да келечисиди. Алгъаракълада ол  юйде болгъан кезиуюнде биз, анга тюбеп, ушакъ  этген эдик.

- Джамиля, психология ызны сайлагъанса. Ол санга не бла сейирди, нени жаратаса бу усталыкъда?

- Манга хар заманда да сен адамланы иги ангылайса, алагъа терк ишлешесе, жарашыулуса деп, кёп айтып тургъандыла. Алагъа болушлукъ да эталлыкъса дегенлери да болгъанды.

Кертиси бла да, усталыкъны сайлай туруп, ол адамла бла ишлерча болса сюйгенме. Устаз, врач болуп угъай, алай эсе да, алагъа бир кесек жууукъ болгъан зат бла кюреширге сюйгенме. Алай бла уа психологда тохташып, окъуй тургъан жериме киргенме.

Бу университет кеси да Россейде эм ахшы бийик окъуу  юйлени топ – 10 тизмесине тюшгенди да, аны бла байламлы мында студент болгъанымдан сора андан ары къалай окъуругъуму, не бла кюреширигими сагъышын этерге ол шарт да себеплик болгъанды.

Вузда окъутууну, юйретиуню да къалай къуралгъанын жаратама. Преподавательлерибиз бизге билимлерин, ангылауларын, заманларын да  къызгъанмайдыла. Нени сорсакъ да, анга  тюшюндюрюрге хазырдыла.  Бюгюнлюкде бу усталыкъны сайлагъан артда кесине жумуш тапмай да къаллыкъ тюйюлдю, аны алайлыгъын жашау кеси ачыкълап турады.

- Алай эсе да, жамауатда алыкъа психологну бла психиатрны арасын айыралмагъанла бардыла. Не дерге боллукъса аны юсюнден?

- Кертиси бла да, ол алайды. Бютюнда бизде, Кавказда, аны тюз ангыламайдыла кёпле. Адам психологга бара эсе, анга башха кёзден къарап, андан бир жанлыракъ болургъа кюрешедиле, акъылы бла байламлы кемчилиги бар да сунадыла. Ол а алай тюйюлдю.

Артда жашау къалай боллугъун билмейме, алай а  къадарымы сабий психология бла байламлы этерге деп турама. Нек дегенде,  психология жаны бла адамны абаданлыгъында чыкъгъан жарсыула – ала асламысында аны гитче заманындан башланып, ол заманда алагъа эс бурулмай къалып, артдан кеслерин билдире башлайдыла.

Психолог – адамгъа бир тюрлю жарсыуундан сёзюню, ушагъыны болушлугъу бла чыгъаргъа болушлукъ этеди. Андан сора да, ол бир жолгъа бир ненчаулан бла ушакъ да бардыраллыкъды. Психиатрия  уа алай болмайды. Ол саусузгъа къарап, аны халын тинтип, анга багъыуну  дарман бла бардырады эмда бир кезиуде жаланда биреуленнге  къараялады. Башхача айтханда уа, психиатрия къаллай бирге сейир эсе, аллай бирге къыйын да болады.

Сёз ючюн, бизни преподавателибиз ол жанына да эс бурурубузну излеп, бир жол къауумубузну психиатр-врачланы консилиумуна къатышыргъа элтген эди. Анда къызчыкъ маска кийип, бетин жабып келип, кесини юсюнден хапар айтхан эди. Ол тышына чыкъса,  анга хар ким да къарап, кюлген этгенча кёрюнеди. Аны хатасындан а ол айла бла  юйден тышына чыгъалмай къыйналады.

Башхасы уа юйюр къураялмайды. Адамгъа ышаныулукъ сезими къарыусузду. Алай эсе да, ким да хурметлеген, атасы, анасы да болгъан, толу, насыплы юйюрде ёсгенди эмда жашайды. Ол бир ненча кере психологга баргъанындан сора атасы командировкалагъа жюрюучюсюн, анасы уа бир жол аны ашырама деп, ашыгъып, сабийни къоюп, аны ызындан чапханында, ала экиси да аны атып кетген сунуп, бек къоркъгъанын эсине тюшюргенди. Биз эс бурмай къойгъанлыкъгъа, ма быллай ууакъ затладан окъуна жарсыу чыгъып къалыргъа болады.

Анала сабийни яслиге асыры эртте берирге ашыкъмасала да иги эди. Бюгюнлюкде эки-тёртжыллыкъла окъуна сёлешалмай неда жюрюялмай къыйналгъанла асламдыла. Аланы араларында уа, медицина жаны бла угъай, кёбюсюнде психология бла байламлы жарсыула ючюн алай болгъанла бардыла. Нек дегенде, сабийге тийишлисича бир сюймеклик берилмесе, ол аны сезеди, жарсыуун а айтып билдиралмайды. Ол кёп ауруп тура эсе да, кесине ата-ананы аслам эс бурурун излейди.

- Сёз ючюн, адам кеси психологга къачан барыргъа неда сабийни не заманда элтирге тийишлисин къалай ангыларгъа боллукъду?

- Бир сабийни окъуй тургъан мектебинден башхасына кёчюргенликге, ол аны эсине да алмай, анда тенглери бла жарашып къалаллыкъды. Башхасы уа келишаллыкъ  тюйюлдю, къыйналгъан этерикди.

Сабий тенглери бла неда ата-ана жууукъла бла къошулмай, апчып, бир жанлы тура эсе, ол юйренмегенди неда аны гаджетле  бузгъандыла демей, анга сакъ болургъа тийишлиди. Адам кесин жамауат ичинде жюрюте билирча, къоркъмазча, ол да башхаладан  кем болмагъанын ангыларча этерге керекди.

Сабий кесин къалай жюрютгенине кёре, анга психологну болушлугъу керек болгъаны бла къалгъаны да белгили боллукъду. Сора адамны ишде, огъесе юйюрде жарсыулары болуп, аладан кеси аллына чыгъалмай эсе, анга да аллай себеплик  хата этерик тюйюлдю.

- Адам психологга жюрюй эсе, аны ючюн уялыргъа, буюгъургъа уа керекмиди?

- Стомологга барыргъа уялмай эсек, сёз ючюн, психологга тюз ма алай келирге тийишлиди. Алай эсе да, биз ангылайбыз, бир бёкем жаш бюгюнлюкде къыйналама, психологга барлыкъ эдим десе, аны кёпле ангыларыкъ тюйюлдюле. «Этер ишинг болмай тураса, бар да  ишлеген эт, хар зат да ол заманда тап боллукъду»,-деп къояргъа боллукъдула.

Психологга уа адам тенглеринде, юйюрюнде айталмагъанын да айтырыкъды, жарсыуларын билдираллыкъды. Биреу, сёз ючюн, жууукъларындан адамын асырап, бушууун кётюралмай къыйнала эсе, аны ахлулары эслемезге да боллукъдула. Алай а  аны депрессиясы бар эсе, ол кеси аллына кетерикди, заман керекди ансы деп турмай, анга болушлукъну жолун излерге тийишлиди. Нек дегенде биреуге жанындан айтхан тынч болгъанлыкъгъа, аны къыйналгъанын кесинден бек биллик жокъду.

Миллет ышанларыбызны юлгюге келтирсек окъуна, къоншула аш этип келтириу, юч-тёрт кюнню ахлула-тенгле  къатында туруу – аллай затла бошдан къуралмагъандыла. «Адамгъа адам керекди»,-деп да халкъыбызда аны ючюн айтыла келеди.

- Жашауда нени багъалайса?

- Эки бетлиликни жаратмайма, аны ангылагъан да этмейме. Адамгъа жашауунда юйюрю аны таянчагъы, насыбыны мурдору да болгъанлай къалады. Нек дегенде, юйде сени жапсарадыла, не жаны бла болушлукъ да этедиле. Анда: «Сени хар затынг да тап боллукъду»,-деп айтылгъан сёзле адамгъа кюч-къарыу да бередиле. Юйюрю бла байламлы жылы  эсгериулени адамгъа магъанасы уллуду.

Ушакъны Мокъаланы Зухура бардыргъанды.
Поделиться: