Сарыуу келип къыйналса адам…

Элли жылдан атлагъанланы асламысы сарыулары келип къыйналады. Нек болады алай? Не этерге боллукъду? Бу сорууланы юсюнден врач – терапевт Бёзюланы Жамиля бла ушакъ этгенбиз.

- Неден башланады сарыу келиу? Ол адамны санында – чархында не тюрлениулени шагъатыды?

 - Бек  биринчи энчи чертип айтыргъа сюеме: кёбюсюнде къыйналгъанла ашларын тап къурамайдыла да, сарыулары аны ючюн келеди. Адамны аш оруну, чегилери да элли жылдан сора жаш заманындача ишлемейдиле, аны эсге алып, таза суу да ичерге, эрттенликде как да ашаргъа, ыйыкъгъа эки – юч кере шорпа этерге керекди. Кюн сайын жаулу, татыулу затланы къарт адамны аш оруну кётюрмейди. Врач угъай, адам кеси да кесине къараргъа, багъаргъа борчлуду. Болса да, къууурулгъан, жаулу затланы кетергенден сора да сарыуугъуз келгенлей тура эсе, мычымай врачха жетерге керекди. Изжога  язва  аурууну белгиси неда гастритни  эм  изофагитини  рефлекси болургъа болады, дагъыда  ёнгечни пептический язвасыны эм аш орунда  рак  аурууну    хаталарындан  болуп да къалады.

- Да бек къоркъуулу эшитиледи.

- Къайтарып айтама, асламысында сарыуну келгенини сылтауу  тап ауузланмагъаныгъызны, бир-бир продуктла сизге жарашмагъанларын, сизге белгили  болмагъан  неда  экзотика  ашарыкъны  хайырланнганыгъыз  ючюн  окъуна  чыгъадыла. Ол медицинада белгили шартды: ата – бабаланы ашлары туудукъларына да келишеди. Бюгюнлюкде уа тюкеннге кирсенг, картофдан башлап жемишлеге дери узакъ жерледен келген затла сатыладыла.

-Саулукълу адамда боламыды изжога?

- Болады. Малкъарда ёсген адам Африканы жемишлерин оздуруп ашай эсе. Дагъыда  аякълары  юслеринде  ауузланыучула,  къургъакъ  ашарыкъланы  хайырланыучула, кёп ашаучула да, кофени, газировканы, шоколадны, алкогольну оздуруп хайырланыучула  къыйналадыла.    Ауурлукълары  уллу  адамла,  беллерин  бел  бау  бла  къысыучула,  ауур  жюклени  кётюрюучюле  да  къыйналадыла  изжогадан. Къарынны ичинде къан басымлары уллу болгъанла да сарыулары келип къыйналадыла.

- Баш соруу: не зат этерге керекди? Врачха бармай, кеси кесибизге юйде болушургъа амал бармыды?

- Сарыуугъуз къуруда келип, ол юйренчекге айланнган эсе,     саулугъугъузну  тинтдирирге  керекди  эм  тынгылы  багъылмай  жарарыкъ  тюйюлдю.  Анга  чыдап  турургъа керекмейди. Сиз къыйналып  тургъан  заманда  кислота  аш  орунну  ёнгечини  хырлы  къабукъларын ашайды, жара этеди, химия кюйдюрюуге  ушагъан  иш  болады.  Сиз  изжогадан  сора  да,  кечеги  кезиуде  ачлыкъгъа ушагъан аурууну  онг неда сол  къабыргъаны  мюйюшюнден  сезе  эсегиз,  врачха  терк  барыргъа  керексиз.  Ауузугъуздан  аман  ийис  чыгъа эсе уа – бютюнда. Изжоганы хатасындан  къусхан  эте  эсегиз,  ол  заманда анда къан къатыш бар эсе, кёкюрегигиз бек ачый эсе, башыгъыз тёгерек айлана эсе, ашны жута туруп, тамагъыгъыз ауруй эсе, чархыгъызда  суу  азая  эсе,  эм  ауурлугъугъуз  азайып  бара  эсе,  врач  сизге  тин-тиуледен  ётерге  буюрлукъду:  рентгенографиядан  эм  эндоскопиядан  да  ётерге  керек  боллукъду,  ууакъ  чегилени да тинтирге керекди, баш магъаналы  ауруудан  багъыу  андан  сора тохташдырыллыкъды. Аны бла бир  кезиуде  уа  изжогадан  багъыу  да  бардырыллыкъды.  Аш  орунну,  ёнгечни  къоруулар  ючюн,  кислотаны  хатасыз  этиуню  мадарлары  бардырыллыкъдыла.  Аны  ючюн  а  антацидлени  –  ёнгечге  тюшген  кислотаны  кетерлик  дарманланы  хайырланадыла.  Ол  дарманла  аш  орун-чеги трактны  жараларын иги этедиле.Сизде  изжога  чыкъды  эсе,  къолугъузда керекли дарманла уа жокъ эселе, аш орунну ашарыкъла бла да къорууларгъа  боллукъду.  Былайда  уа бютюнда иги сют, сют баш, творог, акъ ётмек,  жумуртха, котлет эм башха  продуктла  болушурукъдула.  Алай ала мыстылыла, чибижилиле, тузланнган  эм  къууурулгъан  ашарыкъла болмазгъа керекдиле.

- Халкъда сарыулары келип къыйналгъанла  ашны терк – терк ашаргъа керекдиле, деген оюм жюрюйдю. Ол тюзмюдю?

- Хау, ол бек болушады, ашны  терк-терк  эм  аз  порцияла  бла  ашагъыз.Ашай  туруп,  гитче-гитче  уртламчыкъла  бла  суу  ичерге  болады:  ол  кислотаны  ёнгечни  ич  жанындан  жуууп  кетереди.  Гара  сууну  да,  алай  газы  болмагъанын  ичерге  боллукъду,  нек  дегенде,  углекислый  газ  аш  орунда сокну кислотностун кёбейтеди.Бел бауугъузну къаты тартып къысмагъыз. Аны бир кесек  бошласагъыз, къарынны ичинде къан басым тап мардагъа келликди. Бел бауну такъкъычла бла алышындырсагъыз а, бютюнда  иги боллукъду.Чибижили, эт, жаулу, ийисли ашарыкъланы хайырланмагъыз.Ингирги азыкъны кеч  ашасагъыз, жатмай иги кесек заманны туругъуз. Телевизоргъа къарап неда китап окъуп, шинтикде олтуругъуз. Жатсагъыз а, башыгъызны 10-15 сантиметр бийиклиги болгъан жастыкъгъа салыгъыз. Алай жатардан алгъа арталлыда ашамасагъыз, бютюнда игиди.Сизде изжоганы  ичген дарманларыгъыз чыгъара эселе уа, аны кесигизни врачыгъызгъа айтыгъыз – ол тап дарманланы буюрур.

Бек башы: жылла бла тёзюп турмай, врачха барыгъыз, дарманла ичигиз. Оздурулгъан, багъылмагъан ауруула онкологиягъа ётюп кетедиле. Саулукъну сакъларгъа керекди.