Мардадан оздурмасанг - хайырлыды

Кофени юсюнден кёп тюрлю оюмла жюрюйдюле. Бир-бир специалистле ол къарыусуз наркотикди деп окъуна айтадыла, башхалары - мардасын оздурмасанг, аны хатасы жокъду дейдиле. Биз ол соруулагъа жууап излей,  кофени юсюнден  федерал басмалада тапхан билдириулерибизни басмалайбыз.

 Ол адамны санларын, татлы затлача, бузмайды, мыйыгъа да, спиртли ичгилеча, хата жетдирмейди. Европада кофе бек белгили ичгиди, суудан сора экинчи жер алады. Чай - ючюнчю, газлары болгъан суула - тёртюнчю, жемиш, тахта кёгет суула, сокла  - бешинчи. Быллай оюмну Диетологияны эм саулукълу ауузланыуну европалы ассоциациясы билдиреди.

Мындан алгъаракълада, медикле айтханларыча уа, кофе эм хаталы суусун ичгилени бирине саналгъан эди, ол къанны басымын кётюреди, жюрекни ишлеуюне чырмау этеди, аритмияны чыгъарады, деп да айта эдиле ала. Ахыргъы сюзюуле уа арталлыда башха затланы кёргюзтгендиле, ариу ийисли кофени къоруулайдыла. Аланы отуздан  жетмиш бирге дери жыл санлы адамла къатышдырылып, онюч жылны бардырылгъан тинтиулени кезиуюнде ачыкъланнганнга кёре, кофе ёлюмню азайтады.

Тинтиуге къатышдырылгъан адамла эки къауумгъа бёлюннген эдиле. Аланы биринчилери кюн сайын 2 стакандан артыкъ кофе ичип тургъандыла, экинчи къаууму уа кофени арталлыда хайырланмай эди. Биринчи къауумда ёлгенле, экинчи къауумдагъыладан эсе, он процентге аз эдиле.

Профессор Жан Константен, Францияда Медицина эм фармакология академиясыны профессору, нейропсихолог, толу ышаныулукъда былай айтады: «Кофе, сёзсюз, наркотикди. Кёпле аны ичерге юйренчек болуп къаладыла. Алай былай да айтыргъа керекбиз. Ол адамны чархына бир тюрлю заран келтирмеген, психологияны чыртда бузмагъан хайырлы суусун ашарыкъды, адамны чархын, тютюнча, ууландырмайды, эм ауур аурууланы чыгъыуларына арталлыда себеплик этмейди».

- Кофеде болгъан ферментле зауукълукъ бередиле, нейронланы тирилтедиле. Сиз бир-эки рюмка ичгини ичсегиз, неда татлы тортдан бир кесекчигин ашасагъыз да, ол нейронла къозгъаладыла. Алай кофе сизни акъылыгъызны, алкогольча, тюрлендирмейди, татлы затлача, сыфатыгъызны да бузмайды, аны къой, чархыгъызда веществоланы алышыныуларына болушады. Кертиди, бусагъатда арыкъланыр ючюн, жашил кофени хайырланыу моданы мен жаратмайма. Жашил кофе - ол кофе къууурулмагъан бюртюкледен жарашдырылады, анда бир тюрлю аламатлыкъ ышанлары жокъдула, дейди психоэндокринолог Наталья Гридасова. 

Бир къауум врачла кофе эр кишиледен эсе, тиширыулагъа бек жарайды дейдиле. Аны юсюнден Стокгольмда Каролина институтну алимлери кофе тиширыуланы саулукъларына къаллай хайыр бергенин билир ючюн, тинтиу бардыргъандыла. Ала анга отуз беш минг тиширыуну къатышдыргъандыла. Программагъа он жылны ичинде къошулгъан ол тиширыула бла бардырылгъан ишледе ачыкъланнганыча, кофе аланы ауруулары, саулукълары эм жашау халлары бла къалай байламлы болгъанына къаралгъан эди.

Алайды да, хар кюнден бир стакан кофени ичип тургъан тиширыуланы къан тамырлары иги кесекге таплай сакъланнгандыла. Инсульт да алада жыйырма беш процентге аз чыгъады. Кофени бир кюнде тёрт стакандан кёп ичгенлени уа саулукъларына заран тиеди.

Ариу ийислини ичген ахшы механизмлери неле болгъанларын тинте турадыла. Алай быллай затны юсюнден таукел былай айтыргъа жарайды: кофеинни тири ферментлерини эм аны тап мардалада хайырланыуну хайырындан адамны чархыны битеулю болуму эм нерваларыны ишлеую игилей турадыла.

Аны бла бирге уа кофе тиширыулагъа эр кишиледен эсе хайырлыды. Бу суусун ичги эр кишилени тириликлерин къозгъайды. Ол иш, баям, кофени бюртюклени веществоларыны бла эр киши гормонланы къаты байламлыкъларындан болур.Тюрлю-тюрлю къыраллада бардырылгъан тинтиуле кёргюзтгенлерича, кофе сахарный диабетден къоркъууну азайтады эм адамны ишден арыуун кетереди.

- Кофе адамны битеулю халын тапха бек терк айландыргъан затды. Аны алкалоиди чайда да барды, алай ол бек акъырын эм аз-аздан ишлейди. Кертисин айтсакъ, гипотония аурууу болгъан адамны къан тамырларын тап халгъа келтирген эм иги дарманды. Аны юсюне да, кофе нейронланы тирилендиреди, мыйыда къанны айланыууна себеплик этеди.

Башхача айтханда, эр кишиледе адреналинни кёбейтеди. Ала экиси да бирге къыйматлылыкъны кётюредиле. Тиширыу гормонла уа кофеинни къозгъау функциясын селейтедиле, дейди врач-кардиолог Тамара Огиева. Дагъыда ол   быллай затны эсде тутаргъа - кофени къалын этип, сабийден жюклю болгъан заманда эм сабийге ёшюн берген кезиуледе терк-терк ичерге жарамагъанын эсгертеди.