Минги таугъа келип, жашауларын аны бла байлагъанла кёпдюле

Минги тау ариу табийгъаты, таза хауасы, гара суулары бла кёплени кесине тартады, аны бир кере келип кёргенле арта къайтыргъа сюедиле. Приэльбрусьеде солургъа сюйген адамла бу сейирлик, ариу жерни озгъан ёмюрню отузунчу жылларындан бери сайларгъа итинедиле. Мында туризмни кёп тюрлюсю айныпды: Элбрусха эм кёп башха тиклеге бла къаялагъа ёрлеу, азауда бла Чегетде лыжалада бла сноубордлада учуу, ауузлагъа экскурсияла, жаяу эм атлада жолоучулукъла, чабакъ тутуу, дарман хансла, гара суула, таза хауа бла багъыу. Алай бла мында хар адам да кёлюне жетерча солууну сайлаяллыкъды.  

Мындагъы туризмни, альпинизмни бла тау лыжа спортну базасы – алгъа ол битеусоюз, артда битеуроссй ара эди - кёп тюрлю заманланы сынагъанды, ахшы, къыйын кезиулери да болгъанды. Адамла асыры кёпден, ала пансионатлагъа сыйынмагъан жылла, белгили болумла бла байламлы артыкъ инсан келмеген заманла да эсдедиле. Алай бир шарт а тюрленмегенди: Приэльбрусьеде къонакълагъа къачан да къууаннгандыла, ала бери энтта къайтырча къолдан келгенни этгендиле. Россейден, тыш къыралладан келген туристлени солууларын кёп жылны Элбрусну туризмден бла экскурсияладан совети къурагъанды. Ол турист фирмала бла келишимле тауусхандан тышында, адамла мында заманларын зауукълу, хайырлы ётдюрюрлерине, ала солууларындан сора юйлерине тап жетерлерине да къайгъыргъанды.

Турист базалада бла альпинист лагерьледе солуу тири ётерине энчи эс бёлюннгенди. Хазырланыуну ётгенлеринден сора, путёвкадагъы заманларыны кёбюсюн туристле тюрлю-трюлю ауузлада маршрутлада болгъандыла, ариу табийгъатда кечине, жангы затла кёргендиле. Чегетни бла Азауну канат жолларына кезиулерин сакълап аслам инсан сюелгендиле – аланы хар бири да тау башындан ачылгъан тамашалыкъны кеси кёзлери бла кёрюрге сюе эдиле.

Ол себепден ёрлеулени, экскурсияланы да бардырыуда инструкторла къачан да изленнгендиле. Бюгюн да бу ишни уллу къыралны жер-жерлеринден келип, мында къалыргъа сюйгенле адамла толтурадыла. Юрий Порохня да аланы санында, ол керти да айтхылыкъ адамды. Юрий Иванович  «Уллу-Тау» альпинист лагерьде уруннганлы 56 жыл болады. Алгъа ол инструктор болуп тургъанды, арт 40 жылда уа юйретиу жаны бла бёлюмню башчысыды. Юрий Порохня кеси Сверловскданды, юй бийчеси  Александра Васильевна бла бирге Европаны эм бийик тауларына ёрлегенди. Ала экиси да альпинизмден спортну усталарыдыла. Тюз да турист сезон башланнганлай, Адыр-Суу ауузгъа минедиле – мында аланы экинчи юйлери «Уллу – Тау» орналыпды, ансыз аланы жашаулары жокъду.

Альпинистлеге москвачы Эдуард  Ионихни аты да белгилиди. Бир кесек заманны ол Къарачай-Черкесскде инструктор болуп тургъанды, 60-чы жылланы экинчи жарымында уа бери кёчгенди. Ионих тау туризмден спортну устасына кандидатды, альпинизмден бла тау лыжаладан разрядникди, спорт туризмден халкъла аралы класслы инструкторду. Бусагъатда ол республиканы альпинизмден, таулагъа ёрлеуден бла спорт туризмден федерациясыны правленине киреди. Россейни журналистлерини союзуну да члениди, республикада туризмни айныууну, адамланы эм ала тюбеген сейирлик болумланы юслеринден кёп материал жазгъанды. Юч китап чыгъаргъанды, ол санда таулагъа ёрлегенде инсанны жашаууну бла саулугъуна къоркъуу келтирмезча, къаягъа миниу тап ётерча къаллай мадарла этерге кереклисине юйретген «Биз таулагъа киребиз» деген справочникни да.

Турист объектледе, асламысында уа «Терскъол» аскер турбазада (бусагъатда ол Тири солууну арасыды), инструктор эм тамата инструктор болуп 40 жылны киевчи Владимир Белиловский ишлегенди. Ол кёп Эльбрусиадала къурагъанды, алагъа кеси да къатышханды. Жангызлай, къауумланы санында да Минги тауну эки башына да аслам кере чыкъгъанды. Владимир Львович бизге билдиргенине кёре, ол уллу совет къыралны кёп жерлеринде болгъанды, алай Приэльбрусьеге келгенинде, бу ол излеген жер болгъанын ангылагъанды эм мында къалгъанды. Белиловский, туристлени инструкторлары бола, аланы жолоучулукълагъа, тиклеге элтгенди, культура мероприятияланы, спорт эришиулени къурагъанды. Ол билимли адамды, адабиятны сюеди. Аны айтыуларындан бири быллайды: «Таула жанлары алагъа тенг адамланы чакъырадыла». Алай бла таула аны юй бийчеси Надежданы (ол да туризмден инструкторду), харьковчу Михаил Емецни, ол жерли Хаджиланы Саматны бла Бибертни, Измаил Моловну, Мухамед Шурдумовну эм башхаланы чакъыргъандыла. Ала барысы да жашауларын-къадарларын таула бла байламлы этгендиле.

Ахыр заманда Минги тауда биягъы жашау тириленнгенди. Тау лыжа сезон башланнганлай, битеу турист объектле адамладан толадыла.   Жайда да бери келгенлени саны ёсгенди. Бир-бирде, бютюнда солуу кюнледе, автостоянкалада экскурсия автобуслагъа бла энчи иели машиналагъа жерле жетмеучюдюле. Пансионатлада бла турист базалада уа къонакъла иги солурча битеу онгла къуралыпдыла.