Къайда болса да, туугъан элин унутмайды

Сейир къадарлары болгъан адамланы юслеринден айта, жаза, билдире турабыз. Аллайларыбыз а бизде кёпдюле. Малчыламы боладыла, сабанчыламы огъесе алимлеми, къырал къуллукъчуламы – аладыла халкъыбызны атын иги бла айтдыргъанла, келир тёлюге юлгю болгъанла.

Бу хапарыбызда аллай бир адамны юсюнден айтырыкъбыз. Ол эм мамыр усталыкъны иеси устаз Атмырзаланы Роза Кадырбековнады. Кёп жылланы Кёнделенни орта школунда сабийлени ингилиз тилден окъутханды.

Кёнделенчиле аны бек иги таныйдыла. Ол окъутхан жашла, къызла бюгюнлюкде аппала, ыннала болуп турадыла. Роза Кадырбековнаны унутмагъандыла, хар заманда атын хурмет бла эсгередиле.

Устазны жашау жолуну юсюнден айтханда, ол кёчгюнчюлюкню кезиуюнде 1949 жылда Къыргъызстанда туугъанды. Анасы Алымланы Зекени къызы Фатиматды. Атасы уа узбекли жашды – Мурзаланы Кадырбек.

Ол Уллу Ата журт урушха да къатышханды. Андан къайтып келгенден сора «Совет Къыргъызстан» газетде ишлеп тургъанды. Беш тилни билгенди: узбек, къыргъыз, таджик, фарси, орус. Ол тилледе республиканы газетлеринде, журналларында хапарларын, статьяларын басмалап тургъанды. Артда «Совет Къыргъызстан» газетни баш редактору болуп тургъанды. Ишде болдургъан  жетишимлери ючюн анга «Къыргъызстанны искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу» деген ат берилген эди.

Кадырбек урушдан къайтхандан сора, юй-журт къайгъыдан къутулуп, юйюрлю болургъа сагъыш этгенди. Ол кезиуледе жаш ары кёчюрюлген таулула бла да шагъырей болады. «Была кимледиле, не миллетдиле, къаллай адамладыла?» - деп, кимге сорса да, ала барысы да таулуланы махтап тургъандыла. «Таулуланы юслеринден билирге сюе эсенг, Мухаммат деп бир жашлары барды, шофёр болуп ишлейди, аны бла шагъырей бол», - дейдиле. Сора Кадырбек жашны юйюне барып, аны бла танышады. Ол заманда Фатиматны да кёреди. Къыз а район газетде ишлей эди. Экиси да хапарлашып, бир бирлерин жаратадыла. Кёпге да соза турмай, ала юйюр къурайдыла.

Быланы жашлары, къызлары да болады. Жашны аты – Салих, къыз а биз хапарын айтырыкъ Розады. Сабийле болгъандан сора Фатимат ишни къояды. Битеу жашауун баш иесине, сабийлеге къараргъа бурады.

Жылла бара, сабийле да ёседиле. Салих бла Роза бийик билим аладыла. Роза 1973 жылда Пединститутну тыш къыралла тилле бёлюмюн тауусады. Ол заманнга Роза онбеш тилни биле эди, ол санда ингилиз, немис эм ференк тиллени.

Окъууну бошагъанлай, Кёнделеннге келеди. Къарт анасы Мырзаланы Даринаны биргесине турады, школда ингилиз тилден окъутады.

Роза Кадырбековна онтёрт жыл ишлегенди  Кёнделенни мектебинде устаз болуп. «Кесим окъутхан къызланы, жашланы барысыны да атларын, тукъумларын, аталарын, аналарын да билеме, унутмагъанма, бюгюнлюкде да эсимде тутама, кёбюсю бла байламлыкъ да жюрютеме», - дейди устаз. Ала да сюйген устазларын унутмагъандыла, дайым сёлеше, хапарын биле турадыла.

Къадар дегенинг сейир затды. Сени умутунг бир болуп тургъанлай, ол да кесича башха тюрлю оноу этип къояды, кесине бойсундурады. Ахшы муратла уа къаладыла, къайтмайдыла ызларына, жомакъладача, тюшледеча кетедиле, эсгериуледе айтыла, кеслерине тансыкъ эте турадыла.

Тамата жашы дуниясын алышындыргъандан сора, Роза кичи жашы Азиз бла кеси къалады. Сора бу тийреледе туралмай, жюреги кётюралмай, жашын да алып, узакъ жолгъа тебирейди. Европаны къыралларында: Германияда, Англияда, Францияда болады. Ол къыраллада жашагъан миллетлени тиллерин билгени себепли, аш этген жерлеге барып, локъумла, бёрекле биширип, баш кечиндирип турду. Ахырында Испанияда Андалусия шахарда тохтайды.

Европаны къыралларындан Испанияны нек сайлагъанса дегенимде: «Мен тургъан жерде муслийманла, башха динлени жюрютгенле да бардыла. Ол санда тюрлю-тюрлю миллетлени келечилери да. Аланы араларында хал бек игиди. Бир бирге къажау адам жокъду. Абери сорсанг, сёз ючюн, бир орамны къайда болгъанын, аны къатына элтип, кёргюзтюп кетедиле. Тышындан келгенинги билселе, кеслерини юйлерин кёргюзтедиле, кереклинг болса, келип къал деп. Къолайсызлагъа уа бек иги боладыла. Килисаларындан келтирип, аш-азыкъ, кийим, жашар жерле, тапчанла бередиле», - дейди Роза Кадырбековна.

Аны сейир эси барды. Бир кёргенин, эшитгенин унутмайды. Аны ючюн болур къайсы тилге да женгил юйреннгени. Бюгюнлюкде ол битеу тюрк тиллени биледи, андан сора да, инглиз, ференк, немис, арап, эрмен, гюржю, чыган тиллени. Арт кезиуде уа къытайча юйренеди.

Быллай бир тилни къалай билалгъанса, анга не зат себеплик, болушлукъ этгенди, деп сорама ушакъ нёгериме. «Алгъа кёл салыргъа керекди, андан сора уа кюн сайын бир къауум сёзню билип турургъа. Дагъыда ол тилде назму айтсанг, жырласанг да, бек игиди. Бек биринчиден а, сёлешип турургъа керекди», - деп жууаплагъанды ушакъ нёгерим.

Роза Кадырбековна бла тюбешген кезиуюбюзде аны биргесине окъуучусу Жеттеланы Хусейин да келген эди, эм сюйген устазымы мында болгъан хапарын эшитгенме деп. Сени багъаласала, эсде тутуп, хурмет берселе, къайда, къайсы жерледе болсанг да, андан уллу насып къайда?!

Не сылтау бла да элинден-журтундан кетип, кенгде жашаргъа тюшген ызына  тансыкъ болмай къалмайды. Андан айтхан болур буруннгу таулу киши: «Тыш жеринде солтан болгъандан эсе, элинде олтан болгъан игиди», - деп.