Ийнаныргъа боламыды ариу сёзге?..

Бу хапарны ёзеги жашаудан алыннганды. Аны юсюнден бизге хурметли окъуучубуз Темуккуланы Адил материалын жиберген письмосунда жазгъанды. Керти да сагъыш этдирген болумла, жюрекге жетип, сагъышха къалдырадыла. Не десек да, бу дунияда кёп тюрлю жашау халла жерлерин табадыла. Ким болсун алагъа багъа бичген а?..

Саматчыкъгъа бир жыл толгъанлай, анасы Танзиля ишине чыгъып къалгъан эди. Баш иеси Баширни атасы, анасы да элде жашагъандыла. Аланы чакъырып да тургъан эди ол, келип шахарда бизни бла жашагъыз деп. Болсада къартла унамай тургъандыла. Быйыл а, анасы Таужан кеси къалгъандан сора, ырызылыгъы бла кёчдю шахарда жашыны эркин фатарына, юйню, сабийни ауарасын да толусунлай боюнуна алып, жашын, келинин да чырмаусуз ишлеп турурча этип. Юйню жыйышдыргъан, аш-суу этген, Саматчыкъны садикге, артда уа школгъа жюрютген – битеу ол ишлени Таужан аламат тындырып тургъанды…

Башир юй бийчесине «Тапчыкъ» деп къачан атагъанын хазнамы эсине келтиралсын. Студент заманларында эди ол. Къалай болса да, бу ат анга ариу жарашып, къаты жабышып да къалгъанды. Сюйгенле бир юйюр къурагъандан сора уа, эрини алай айтыуу, Танзилягъа хычыуун тие, аны сюймеклигини таркъаймазлыкъ шагъатыча кёрюне эди. Экиси да медицина факультетни бошай, хирургия специализацияны сайлагъан эдиле да, энди бек уллу ара больницада ишлейдиле. Саматчыкъ да ёсюп, чёрчек жаш болуп барады.

Баширни ишни къурауда хунерин, билимин, усталыгъын да эсге алып, хирургия бёлюмню таматасына салдыла. Аны иши энди бютюн кёп болду, алай ауур саусузлагъа операцияланы уа кеси этеди, башха хирурглагъа ышанмагъандан угъай, ауругъанланы, аланы жууукъларыны да тилеклери бла. Тапчыкъ, эсе да Танзиля, да бек иги хирургга саналады. Алгъаракъда уа илму бла да кюрешип тебирегенди: кандидат диссертациясына онкологияда шёндюге дери эс бурулмай тургъан «Особенности онкологических заболеваний в северо-кавказском регионе, их профилактика и лечение» деген теманы алгъанды. Сейир этерчады, ракны клиникасы (халы, болуму) адамланы тургъан жерлерини табийгъатына, суууна, хауасына кёре энчирекди. Медицина илмуда алимлени «рак Африкада да ракды» деген оюмлары терен тинтгенде, тюз тюйюлдю. Ма ол энчиликни ачыкълауду, анга кёре уа жангы багъыу амалланы излеудю Танзиляны илму ишини ёзеги.

 Кертисин айтханда, бу экисини къуру врачланы бирлешмелеринде угъай, битеу жамауатда да намыслары бек уллуду. Ауур саусузлагъа багъыу амалланы тохташдырыр ючюн докторланы консилиумун жыйгъанда, биринчи быланы чакъырадыла. Аланы оюмлары, салгъан диагнозлары, багъыу амаллары хар заманда да тюз эм тутхучлу боладыла.

Алай арталлыда сакъламай, сунмай тургъанлай келип къалгъан болум Танзиляны ахшы умутларын бузду. Бу ким да сукъланырча, ариу жашагъан юйюрге бек къоркъуулу къонакъ кирди – Альцгеймер. Бу ауруу Таужанны, тыш сыфаты болгъаныча тургъанлай, мыйысын толу бузгъанды, бир айтханын кёп кере къайтара, кеси кесине жаншай, не этгенин ангыламай, ёлюм бла къалымны арасына жетишип къалды. Болсада эки айтхылыкъ хирургну юйюне кирирге базынмады ёлюм. Алай аны юйде кесин къояргъа жарамазлыгъы ачыкъланды.

Башир бла Танзиля уллу ауарададыла. Эри юй бийчесине билдирди акъылын: ишин къоюп, анасына кеси къарарыгъын. Танзиляны жууабы аны ыразы да, сейир да этдирди: «Угъай, - деди ол, - къайын анагъа къарагъан келинни борчуду. Заманында ол манга бек болушханды. – Самат аны хайырындан кёз къаматырча улан болгъанды, бизни хар ауарабызны боюнуна алып, ишлеп турурча этгенди. Энди уа мени кезиуюмдю анга къараргъа. Бюгюн, къыйын ууахтысында, мен аны атып къойсам, ол дунияда Уллу Аллахны аллына не айтып барырма? Ийнан, мен сени анангы кесими анамдан башха кёрмейме. Анабыз иги болса уа, мен да чыгъарма ишиме».

- Тапчыкъ, сени манга тюбетген Аллахха минг махтау болсун! – деди Башир, - мен санга алай бошму атагъанма! Акъылынг – тап, адамлыгъынг – уллу. Айхай, ишинге чыгъар заман келсе, илму тинтиулеринги да бардырырса андан ары.

 Танзиля, ишни къоюп, къайын анасыны тюбюне-башына да, ашына-суууна да къарап тохтады. Тынч тюйюл эди сюйген коллективден, илмудан да айырылып, акъылы къуругъан къарт къатыннга къарап жашагъан. Юй бийчесини къыйынлыгъын Башир ангыламай тюйюл эди.  Ол хыйсапдан къатынына кёп кере айтханды: «Тапчыкъ, мен анам ючюн сени аллынгда уллу борчлума! Ёмюрюмде сени жанынгы къыйнамазгъа Аллахны аллында ант этеме».

Тапчыкъ а бек ыразы эди ол сёзлеге. Да не, къыйынынгы дунияда бек жууукъ, бек сюйген адамынг ангыласа, сансыз этип къоймаса, аманмыды? Тапчыкъ энди жаны-къаны бла да ийнана эди, Башир аны жюрегин не аз да къыйнамазына, башха тиширыугъа къарамазына, жюрек ырахатлыгъы таркъаймазына да.

Танзиляны жюрегин андан да бек жапсаргъан а Саматды. Ол энди онунчу классны бошай тургъан, киши мардасына келгенди дерча, бёкем, хар затны ангылагъан жашды. Таужанны кётюрюп тёшекде олтуртургъа, жууундурургъа ванныйге элтирге да анасына ол болушады. Тюкеннге, базаргъа баргъан да, юй тутуругъу да – ол. Самат да, Танзиля да ингирде Баширни юйге келирин ашыгъып сакълайдыла.

 Хирургияда болумну, анда багъылгъан саусузланы юсюнден тынгылы хапар айтыучуду ол. Юйдегиле сюйюп тынгылайдыла, аны бла дайым ёхтемленедиле.  Арт заманда Баширни иши кёпден-кёп болуп, ол себепден ингирде кечден-кеч келип, бирде уа кече больницада окъуна къалады. Ол юйдегилеге ангылата эди: къолайлы адамла уллу шахарлагъа бармай, операцияны бизде этдиредиле, ала кеслерине башхаладан аслам эс бёлюрюбюзню излейдиле, деп. Танзиля эрини айтханына аз да ишекли болмайды, аны жюрегин къыйнамазгъа антын унутмайды.

Самат бир кюн анасындан бу ингирде киногъа иерин тиледи. Эрттеден бери да рекламада махталып тургъан фильм шахарны кинотеатрларында кёргюзтюллюкдю. Реклама адамны акъылын жериндеми къояды – не керексиз затха да алдандырады. Сюймесе да тыймады анасы, эркин этди. Самат, бийик ёсюмлю болгъаны себепли, ингирги сеансха билет алды да, залда жерине олтурду. Адам а къылыкъсыз кёп. Тюз аны аллында тизгинде эки шинтик бош тургъанына сейир этди жаш. Чыракъла ёчюлюп, кино башланды, Саматны эси да толусунлай экраннга бурулду. Экранны жарыгъында бош шинтиклени иелери келгенин эследи ол. Тюз аны аллында олтургъан адамны ауанасы Саматха танышча кёрюндю да, аны желкесине тюрслеп къарагъанда, атасын танып, ток ургъанча титиреди. Эр киши уа тиширыу нёгерине шыбырдагъанын эшитди: «Тапчыкъ, башчыгъынгы мени имбашыма салчы, сени солууунгу сезип турлугъум келеди!»

 Самат жюгюнюп, башын имбашларына жыйып, не этерге билмей олтурады. Атасыны ауазын ол шарт таныды. Ол башха тиширыугъа анасына атагъан атын айтханы аны жаш жюрегине биз чанчханча ачытды. Ичинден уллу тырман этди атасына: энди билдим сени ачы тасхангы. Мени анам сени акъылдан шашхан ананга къарап, сен а матушкола бла безирей… Бу «киногъа» тёзалмай, жаш тышына чартлап чыкъды, юйге барып, кёргенин анасына айтыргъа да болду, алай кино бошалырын сакълады, атасыны нёгерин кёрюрге къаст этди кесине.

  Кино бошалды да, адамла залдан чыгъып башладыла. Атасы сары чачлы жаш тиширыуну къучагъына кирип келгенин кёрюп, арсарсыз аллына тебиреди. Жашын кёргенде Башир, абызырап, бети кетип, энишге ийилди. Тиширыу не болгъанды дегенинде, ол чуругъуму бауу тешилгенди, деп жууаплады. Ол заманда сарычач харх этип кюлдю да: «Сени чурукъларынгы баулары жокъдула. Нелери тешиллик эди?» - деди.

Самат юйге киргенде, Танзиля Таужанны юсюн жуууп тазалай тургъанын кёрюп, жукъ да айтмай, отоууна кетип къалды. Бираздан а анасына айтды: «Энди аммагъа жашы къарасын, санга да бир кесек солугъанлыкъгъа не боллукъду!»