Къонакъбайлыкъгъа барырдан алгъа билдирирге керекмиди?

Халкъыбызызны эм ариу адетлеринден бири къонакъбайлыкъды. Аны къонакъ ала билиуюню юсюнден эрттегили жолоучула окъуна жазгъандыла. Бюгюнлюкде да келген адамгъа жарыкъ тюбеген, жумуш бла кирген къоншуну сыйлагъан тёреди. Болсада, кёп миллетледе алай тюйюлдю, биреуню юйюне билдирмей баргъан айыпха саналады. Жашау тюрлене баргъаны бла бизде уа адамланы анга кёз къарамлары къалай болгъанын газет окъуучуларыбызгъа соргъанбыз. 

Юлгюге республиканы Маданият министерствосуну бёлюмю баш специалисти Акъайланы Лейля былай айтады: «Къонакъбайлыкъ адетибиз эм ариуладанды, арада жууукълукъну кючлейди, байламлыкъланы сакъларгъа себеплик этеди. Бир-бир миллетледе къонакъгъа сормай бармайдыла, мен аны ангыламайма. Бирле билдирмей барсанг, адамны жунчутурукъ сунадыла. Алай ата-бабаларыбызны заманын эсгерсек, аллай адет болмагъанды. Аны ючюн бир киши да къайгъыгъа кирмегенди, ара бузулмагъанды. Ол угъай, адамла бир бирни бютюн иги кёргендиле. Бюгюнлюкде бу тёрени телефон, Интернет алышындыра баргъанча да кёрюнеди. Болсада аллай къонакъбайлыкъны татыуу жокъду». Инженер Доттуланы Мустафа да юйюнде къонакъла жыйылсала сюйгенин билдиреди. Юй адамдан толса, нюр келеди, къонакъ алыргъа биз къачан да хазырбыз. Аны бла бирге уа кесим да, къонакъгъа барып, жууукъ-ахлуларымдан тансыгъымы алсам, хычыуун кёрюнеди. Алай, билдирмей барыучуладан тюйюлме, аны тюзге санамайма. Сора, саугъасыз къонакъгъа барыргъа жарамайды деп оюмлап, адамны юйюне къуру къоллу кирмеучюме, деп белгилейди ол.

- Къонакъбайлыкъ – ол эрттеден келген ариу адетлерибизден бириди. Таматаларыбыз: «Къонакъ Аллахны къонагъыды», - деп айтханларын кёп кере эшитгенме, -  дейди устаз Мокъаланы Зульфия. - Ол себепден, юйге адам келсе, бек сюеме, кесим да жууукъланы, бютюнда саусуз болса, аны жокъларгъа кюрешеме. Къонакъгъа ариу тюберге, аны сыйларгъа тийишлиди – ол тёреди. Къонакъгъа баргъанда уа, бир гитче саугъа окъуна алып барсанг, ариу кёрюнеди.         

Эркин тутушуудан тренер Алтууланы Хызыр да таулуланы бу ариу адетлери бек бийикде болгъанын чертеди. Ол айтханыча, къайсы миллетни келечилери да бизге келселе, къонакъбайлыгъыбызгъа ыразы болуп кетедиле, адамларыбыз кимге да ариу тюбейдиле, иги боладыла. Кесини юйюрюнде арбазгъа кирген инсаннга жарыкъ болуу тёреди. Аны алайлыгъын ол атасыны юлгюсюнде кёргенлей турады. Атасы тыш адам, ахлу келсин, къой, тауукъ, гогуш не болса да сояды, хант къанганы аш-азыкъдан толтуртады. Аны мен уллума, ол гитче дегени жокъду, не жумушну да къолгъа алып, этип, юлгю кёргюзтюп къояды. Таматадан бу затлагъа юйрене, анга ыспас этгенлей да турады. «Хау, бюгюнлюкде, эртте заманладача, эркин бир бирге барып, юйде олтуруп, къонакъ болуп туруу алай терк тюбемейди. Адамла къазауатдадыла, жашауда чурумла, къайгъыла да кёбюрекдиле. Адамда аз тюрлю болум чыкъмайды, аны ючюн къонакъгъа барлыгъынгы, ол абызарамазча, билдирсенг, тюзюрек болур. Сора, ауругъанны барып кёрген, билеклик эте билген, жууукълукъну жюрютген бек магъаналыды, анга динде да уллу магъана бериледи», - деп къошады Хызыр.

 Бухгалтер Жаппуланы Жансурат а бу адетибиз, жарсыугъа, бурун заманладача сакъланмагъанына эс бургъанды: «Алгъа жыллада адамла бир бирни кёрюрге, бош тансыкълап жолгъа чыгъып къала эдиле. Бюгюнлюкде уа къонакъгъа баргъынчы не алайым, къуру къоллай кирсем, ушамаз, деген сагъышха къаласа. Аны къой, элтген затынгы жаратмаса, аны бир-бирле жашырып да кюрешмейдиле. Бир жаны бла ол заманны излемлерине да келише болур, алай эсиме адамла кеслерини жашауларын кеси къоллары бла къыйын этедиле деген сагъыш келеди. Къоншула окъуна бир бирге артыкъ кирмейдиле. Ата-аналарыбыз аны ючюн жарсый эсе да, бизни тёлю уа бу жанына артыкъ къайгъырмайды. Кесими юйюрюмю юсюнден айтханда, биз къонакъ алыргъа къачан да хазырбыз, адамла келселе да сюебиз».

Алай бла соруугъа къатышханла къонакъ алыргъа, къонакъгъа барыргъа сюйгенлерин, ауругъанны жокъларгъа тийишлисин, аны бла бирге уа, бусагъатдагъы жашауну энчиликлерин эсге алып, къонакъгъа барырдан алгъа, къонакъбайны жунчутмазча, билдирирге кереклисин айтхандыла.

Кульчаланы Зульфия хазырлагъанды.
Поделиться: