Ётмек: ачытхы огъесе дрожжла къошуп?

Бир-бир адамла дрожжла бла этилген ётмекни чыртда ашамайдыла. Аны орунуна ачытхы бла басылгъан тылыдан этилгенин сайлайдыла. Нек деп сорсанг а, «дрожжла адамгъа заран салады» дейдиле. Ётмек бишириу промышленностьну илму-излем институтуну экспертлери аны юсюнден не зат айтханларын бу материалдан билликсиз.

Дрожжладан нек къоркъадыла?

Интернетде жюрюген хапарлагъа кёре, аны эки сылтауу барды. Биринчисин айтханла, дрожжла адамны ичине тюшсе, жайылып, бизде болгъан витаминлени эмда минералланы къурутады, дейдиле. Башхала уа дрожжланы тытырдан, семиртгичледен, башха химия затладан къурайдыла деп айтадыла, аны ючюн а дрожжла къошулмагъан ётмек саулукъгъа хайырлыды, дейдиле. Башхаланы билмейбиз, алай маркетологла уа анга угъай демейдиле: быллай ётмеклени сатыугъа чыгъаргъанда, ала саулукъгъа бютюнда игидиле деп чертедиле.

Экспертле уа не зат айтадыла?

Хазыр ётмекде дрожжла жокъдула, ала иссиде жокъ болуп кетедиле.

- Дрожжла – ол микроорганизмледиле, 29-30 градусда жашагъан. Ала 45-50 градусда бары да къырыладыла, - дейди сагъынылгъан НИИ-ни келечиси, техника илмуланы кандидаты Екатерина Невская.

- Бишген ётмекде быллай затла къалмайдыла. Нек дегенде, аны ичи – 96-98, тышы уа 160-180 градусха дери жетеди. Къуру дрожжла угъай, не тюрлю микроорганизм да сау къаллыкъ тюйюлдю аллай иссиде, - деп къошханды ол институтну башчысы Марина Костюченко да.

Дрожжлада тытыр жокъду!

Керексиз хапарла бошуна чыкъмагъандыла. Шёндю хайырланылмагъан, алай алгъын болгъан ГОСТ-да, ётмек дрожжну юсюнден жазылгъанды ма быллай затла да бар эдиле: аммиак, тытыр, семиртгич, «Прогресс» деген жууучу средство эм башхалары. Ала бары да аш-азыкъ промышленностьха келишемидиле? Терен тинтсенг – хау, келишедиле, алай тюзюнлей а – угъай.

- Бу затла дрожжлада угъай, аланы жарашдырыуда хайырланыла эдиле, - дейди Екатерина Невская. – Бирлери дрожжланы ёсдюргенде изленедиле, башхалары уа аны бла кюрешген отоуланы, ишчилени къолларын да тазалагъанда керекдиле. Дрожжланы ёсдюргенден сора жуууп, ала тургъан орунлада къалгъан затладан тазалайдыла. Керексиз зат къалмагъанын билирча лабораторияда къурамын тинтедиле.

Къалай-алай болса да, бюгюнлюкде ол эски ГОСТ ишлемейди. Аны орунуна жангы къырал излемле бардыла, алада уа не семиртгич, неда башха химия затланы юслеринден айтылмайды. Алай бла дрожжла къошулуп бишген ётмекни адамны саулугъуна зараны жокъду.

Ачытхы бла уа иш къалайды?

- Дрожжла болмагъан бир ётмек да жокъду, - дейди Марина Костюченко. – Аллай зат болмаса, тылы кёберик тюйюлдю. Ачытхыда анга ушашлы бактерияла бардыла. Сыгъылгъан жюзюм сууда окъуна басылгъан тылыны ала кётюредиле.

Ётмек бишириуде хайырланылгъан ачытхыланы ундан этедиле, анда уа сахаромицет дрожжла бардыла – тылыны ала кёпдюредиле, сютлю бактерияла уа ётмекге энчи татыу эмда ариу ийис бередиле.

Къайсысыны хайыры кёпдю?

Хар бир тюрлюсюн да белгилерге боллукъду. Сёз ючюн, къара будайдан (рожь) тылысын ачыракъ этмей ётмек бишираллыкъ тюйюлсе. Аны ючюн а ачытхы керекди. Будай ётмекни уа жаланда дрожжла бла да этерге болады.

Ётмеклени къайсы тюрлюсюн да ал, ол В эм РР витаминледен, аминокислоталадан, микроэлементледен байды. Къара будайны унундан этилген ётмекде уа селен деген зат да кёпдю. Тылыны ачытхыда этсе, ётмек татыулуракъ болады, кеси да бютюнда ариу ийис этеди. Тылысы кёпген кезиуде анда микроблагъа къажау затла чыгъадыла, аланы хайырындан ётмек мугут этмей кёп сакъланады. Жаланда дрожжла къошулуп этилген ётмекни уа ачылыгъы азды.

Алай бла, ётмек къаллай да болсун, дрожжла къошулуп огъесе ансыз - бары да хайырлыды. Аны себепли къайсысын жарата эсегиз да, аны алыгъыз.