Календарь событий

Къабарты-Малкъар къырал университет россейли вузланы араларында 55-чи жерни алады. Халкъла аралы «Интерфакс» информация къауум  2020 жылда  Университетлени онбиринчи жыл сайын бардырылгъан миллет рейтингини эсеплерин басмалагъанды. Анга кёре КъМКъУ эки атламгъа ёрге кётюрюлгенди. «Исследования» эм «Инновации» ызлада уа ол СКФО-да алчыды.

Кёп болмай РФ-ни Эл мюлк министерствосунда болгъан жыйылыуда  Россейни Президентини «Россей Федерацияны  аш-азыкъ къоркъуусузлугъун жалчытыр ючюн  экономика жаны бла энчи амалланы хайырланыуну юсюнден»  буйругъу къалай толтурулгъанына къаралгъанды. Кенгеш видеоконференция халда  ётгенди, деп билдиргендиле КъМР-ни Эл мюлк министерствосуну пресс-службасындан.

Бу кюнледе «Къоркъуусуз эм качестволу автомобиль жолла» миллет проектни чеклеринде «Бабугент – Бызынгы» жолгъа   тынгылы ремонт этиле турадыла. Былтыр ишле  жалан 4,6  километр чакълы участокда бардырылгъан эдиле. Быйыл а аны  къалгъан 7,6 километри  жангыртылады.  Ишлени  чеклеринде эки къат асфальт жайыллыкъды, жауун суу саркъырча система да ишленирикди.

Къабарты-Малкъарда арт он жылда жемишлени  бла тахта кёгетлени  ёсдюрюу  тёрт кереге кёбейгенди эм  350 минг тоннагъа жетгенди. Ол а   республикада терк айныгъан технологияла  тири хайырланнганларыны себебинденди.

Юйюрде биринчи сабий туугъаны ата-анагъа, жууукъ-ахлугъа да уллу къууанчды. Алай ызы бла экинчи баланы табаргъа кереклилигини юсюнден кёп юйюр сагъыш этеди, экисин ёсдюрюрге, аягъы юслерине салыргъа къарыуубуздан келирми, дегенча соруу акъылларын бийлеп. Ол атламны этерге базыннган ата-ана  уа жашауларында жангы проблемагъа тюбейдиле – сабийлерини араларында эришликге.

Геронтодиетология - ашны тюз хайырланыуну болушлугъу бла къартайыуну профилактикасы бла кюрешген илмуду. Ол азыкъны аяулу эмда тюрлю-тюрлюлери болурча, аз-аздан  тап файдаланыугъа тынгылы эс бурууну белгилейди. Адамны жыл саныны ёсе барыуу бла аш орун-чеги трактны амаллары азаяды, ичге баргъан ашны уллу ёлчеми, калориясыны кючлюлюгю адамны чархында тюрлю-тюрлю процесслени къыйыннга айландырады эмда бузады.

Жер башында бир халкъны да болмаз аллай бир мифлери бла таурухлары, оруслуладача.  Бирле айтханнга кёре, «оруслула жокъдула», бирсиле уа  оруслула  славянлыла тюйюлдюле, угро-финнледиле дейдиле, ючюнчюлери уа  барыбызны да тамырларыбызда татарлыла турадыла, деп шарт оюмлайдыла. Русьну варягла къурагъандыла дегенле да табыладыла…

Рахайланы Аслижан бизни республикада бек билимли гастроэнтерологладан бириди, Нальчик шахарны ючюнчю номерли поликлиникасында ишлейди. Биз  Аслижан Далиевнагъа тюбеп, газет окъуучула жиберген бир талай соруугъа жууап беририн тилегенбиз.

Сабийле терк-терк ауруйдула. Алагъа къарагъан ата-аналагъа больничныйни къаллай бир заманнга алыргъа жарайды.

Ырхыла, сакъ жауунла эмда башха табийгъат къыйын болумла адамлагъа не заманда да кёп хата саладыла. Бизни республикада да, жарсыугъа, ала терк-терк бола  туруучудула. Баям,  кёпле эслеген болурла  быйылгъы жаз башы эмда жайны ал кезиую сууукъ эм жауунлу болгъанларын. Талай элледе уа буз уруп, иели юйлеге, мюлклеге, сабанлагъа да кёп хата салгъанды.

Кеч кюз артыны киршилеп башлагъан эрттени эди. Ийнекни саууп, сюрюуге бошлап, челекни арбазда башы жабылгъан ачыкъ жерде бужукъгъа тагъып, тиширыу ашыгъышлы юйге кирди. Аны жарашдыра турургъа заманы жокъ эди.

Быкъы
 Алгъын таулула мал, бичен къошлада, эл арбазлада эм биринчи жерге быкъыны орнатхандыла.  Аны кёп бутакълы  тал, къайын тереклени къабугъун алып, алай этгендиле.

Республикада, саулай къыралда да кир-кипчик бла байламлы къыйын болумну юсюнден билдириуле, дайым чыгъа, жамауатны сагъайтадыла. Кёп къатлы юйлени, кафелени арт жанларында, бютюнда уа сууланы жагъаларында къылыкъсыз тёгюлген багуш кёзге, айхай да, ариу кёрюнмейди. Ингирде паркга барсанг, скамейкалаланы тёгереги тюкюрюкледен бла чёплеу къабукъладан толуп – жийиргенмей олтуралмайса. Къаллай бир турист келеди ариу тамашалыкъ табийгъатлы республикабызгъа, къаллай эсгериуле къаллыкъдыла аланы эслеринде? Кимдеди терслик: биздеми  огъесе энчи  службаладамы?

АЙЛАНЧУК СУРАТЧЫ

Ол суратчыны сиз Нальчикде да, республиканы районларыны барында да кёрген болурсуз. Ол, айланчук кибик, хар жерге жете, хар жерде айлана, сурат алыр ючюн жанын берген затды. Алай не заманда да, сюйген ишин бардыргъан кезиуде, анга бир зат болмай къалыргъа амал жокъ эди. Аны алай болуууна мен эртте да сылтау тапмагъанма: ким биледи, Аллах бла аралары хазна болмагъанданмыды не да къадары алайлыкъданмыды  огъесе жашаугъа къабыргьасын иги жарашдыралмагъанынданмыды? Аны ким билсин, алай, не болса да, бир заты уа барды.

Кёнделенден Диналаны Иссаны жети жашындан алтысы кетген эдиле Уллу Ата журт урушха. Жаланда бек гитчелери Ханапий, жыл саны жетмей, фронтха алынмай къалгъанды. Къарындашла тюрлю-тюрлю сермешлеге къатышып, жигитликлери, батырлыкълары бла да атларын айтдыргъандыла. Артда  мамыр жыллада да, жигер ишлеп, махтау алгъандыла.

Россельхознадзорну Къабарты-Малкъарда Управлениясында бизни республикада маллада, жаныуарлада да къутургъан ауруу бла байламлы болум кимден да бек уллу сакълыкъ излейди, деп эсгергендиле. Ведомствону специалистлери айтханларына кёре, бу ауруу бек къоркъуулугъа, адамны, жаныуарланы да ёлюмге келтирирге боллукъгъа саналады. Вирус къаннга ырахын хайыуанны шытысы бла тюшеди, ызы бла нерва системагъа ётюп, анда жайылады, сырт сюегине бла мыйысына уллу заран салады.

Кёп болмай Нальчикде «Зелёная компания» биригиу сабанларында татлы нартюхню оруп башлагъанды. Бюгюнлюкде аны  1,1 минг тоннасындан 1,4 миллион консерва чыгъарылгъанды.

Малчылыкъда  уруннганла  къышха аш хазырлап кюрешедиле, деп билдириледи КъМР-ни Эл мюлк министерствосуну пресс-службасындан.